Breinpijn in Brainhoven: de hoofdpijndossiers van morgen
Eerder deze week vroeg ik me af in welke mate de Gemeente Eindhoven zich voorbereidt op de nabije toekomst. Een toekomst die zich in eerste instantie zal kenmerken door krimpende economie. In het artikel ‘Eindhoven en de Grote Lockdown’ poogde ik om vanuit Eindhovens perspectief een blik te werpen op de recessie die komen gaat. We zien op dit moment dat het college en de raad van onze stad voorwaarts koerst met de achteruitkijkspiegel als navigatiesysteem. De economische realiteit van vóór de corona-epidemie wordt op vandaag nog steeds als uitgangspunt genomen bij de ontwikkeling van de stad. Het is de reden waarom ik nóg minder heil zie in de omgevingsvisie en het verklaart ook waarom ik op dit moment geen wc-papier of mondkapjes inkoop. Ik heb al mijn Bitcoins verkocht en van dat geld paracetamol besteld. Want hoofdpijn, daar valt in Eindhoven straks geld mee te verdienen.
Haperende enveloppenmachine
Om te beginnen dobbert een deel van de Eindhovense plannen op de kurk van de club die weet hoe, wat en waarheen rijksgeld moet. En dat is niet onze gemeenteraad noch het college van onze stad: Brainport bepaalt en het grote uithangbord is burgemeester Jorritsma. De Brainportlobby werkte fenomenaal en het geld werd per post toegezonden in enveloppen. Vanaf het moment van erkenning stond de raad buitenspel en het college eigenlijk ook, want de geadresseerde was niet de Gemeente Eindhoven maar datzelfde Brainport. Zo kon een familiezwembad geen familiezwembad worden want Brainport vond een democratisch vastgesteld voorstel achteraf ‘drie keer niks’, en dus werd de topsport opnieuw gepamperd. Ook in de huidige tijd valt Brainburgemeester Jorritsma terug op de enveloppenmachine van het Rijk, zo blijkt op Business News Radio (BNR). De arme start-ups moeten gespekt worden, zo roept Jorritsma. De vraag is of tijdens de Grote Lockdown, de aanstormende economische recessie, de rijksoverheid gewoon door blijft ‘enveloppen’. Ik denk het niet en de relatie tussen opdrogende geldstromen enerzijds en toenemende hoofdpijn anderzijds is bijna een biologische wetmatigheid; vooral in de Eindhovense biotoop.
De Vestdijk
Het kan niet anders of het gaat knellen op de Vestdijk. De herinrichting werd geraffineerd en onder grote druk door de raad geduwd door toenmalig D66-wethouder Schreurs. De werkzaamheden moesten subiet beginnen en dat heeft geleid tot een verdubbeling van de kosten. En dat terwijl de werkzaamheden nog niet klaar zijn, net zomin als de eindafrekening. En dan heb ik het nog niet over het economisch karakter dat voorspeld werd rondom de Vestdijk ’to be’, want ook die ‘realiteit’ kan wel eens heel anders uitpakken.
Het Muziekgebouw
Eén van de mooiste en betere concertzalen van Nederland huurt onze stad voor altijd van een Amerikaanse belegger. Waar de kunstijsbaan moest wijken omdat het nou eenmaal onbetaalbaar was, is het met het Muziekgebouw telkens wachten op ‘de dag waarvan je wist dat ie zou komen’: Hans Vermeeren en/of Vanda Van der Kooi schrijven in het Eindhovens Dagblad hun jaarlijkse subsidiebericht. De laatste keer? Gered door een Brainport-envelop. Tijdelijk dan, hè.
De steentjes in de stad
Rik Thijs staat op mijn netvlies gebrand, mét zijn steentje. Het nieuwe Eindhovense binnenstadssteentje is een kei van stukje beton! Mooi grijs, slijtvast en nu al twee keer zo duur als de voorspelde prijs die leidde tot het besluit om onze stad überhaupt te vergrijzen. Voor alle duidelijkheid, er zijn momenteel slechts proefstukken aangelegd. Als we over een paar jaar klaar zijn blijk dat we a) geen winkels meer hebben en b) we sowieso veel minder hadden moeten bestraten vanwege de temperatuurstijging door het volbouwen van de stad. Het is op twee vingers na te tellen dat ook de huidige kostenschattingen over een jaar alweer aanzienlijk hoger uitvallen, al is het maar omdat de aannemer de crisis niet overleeft. Gaat Brainport dan betalen of u, ik en onze kinderen?
Ingrijpende infrastructurele projecten
We hebben het druk in Eindhoven met het spelen van Metropolo. Onder aanvoering van Winy Maas is er een visie ontwikkeld die het beste te typeren is als ‘The sky is the limit’, maar elke vorm van stadsontwikkeling heeft een infrastructurele prijs. En infrastructuur kost geld, veel geld en meestal meer dan waar de volksvertegenwoordiging ‘ja’ tegen heeft gezegd. De te dure weg die er toch kwam omdat er zogenaamd geen weg terug blijkt. Bij de Vestdijk heet het aangesproken potje ‘onvoorzien’ of ‘reserves’. Van dat laatste heeft Eindhoven pas sinds kort weer nét genoeg. Wie na de bankencrisis al in Eindhoven woonde weet dat ‘reserves’ en ‘Gemeente Eindhoven’ zich niet al te best verhouden.
De circulaire kerk
Een ander hoofdpijndossier in de dop heeft te maken met de stellige overtuiging dat we nu een circulaire economie moeten worden. Niet vergroenen maar eigenlijk 100% grondstofneutraal, energieneutraal, zeg maar alles neutraal. Als je daar je bedenkingen bij uit, bijvoorbeeld omdat het een prijs heeft (en de enveloppenmachine niet op hetzelfde tempo zal blijven doordraaien) dan loop je het risico te worden weggehoond. Net als Apple, Tesla en Stella is de circulaire economie een geloof, een overtuiging, een prachtig ideaal met een prijskaart. Die prijskaart gaat Eindhoven geld kosten en dat is er dadelijk onvoldoende.
Kerkulair circuleren
Ho, stop! Ik hoor uw hartslag versnellen, maar dat is wellicht te snel. Ik zeg hierboven niet dat we niet circulair moeten willen zijn, het is het hoogst haalbare, ik vraag me wel af of je alles nu moeten willen doorzetten wat circulair lijkt. Je kunt ook kiezen dingen níet te doen of in een veel lager tempo, zeg maar zoals de katholieke kerk zich hervormt. Gewoon nu even niet bouwen. Even een pas op de plaats maken omdat het investeringsklimaat sterk verzwakt raakt in de aankomende tijd. Juist deze stap is het die de Gemeente Eindhoven zeer slecht beheerst. Gewoon ‘nee’ verkopen tegen een lobbyclub is iets wat een Eindhovense wethouder afzweert bij zijn installatie, zo lijkt het.
Verdozing
Een andere factor die de gemeente Eindhoven geld gaat kosten is het ideeëngoed van Cees Jan Pen. Niet de heer Pen zelf, want voor zijn werk-, schrijf- en tweetlust heb ik ontzag. Maar de prominente rol van zijn zienswijze binnen onze stadsgrenzen zal een zeer kostbare blijken. Waar hij bij logistieke bouwsels in de weilanden door heel Nederland spreekt over ‘verdozing’ moet de Eindhovense binnenstad worden volgezet met soortgelijke bouwsels maar dan rechtop. ‘Verdichting’ heet het dan. Die keuze kost geld omdat je infrastructureel bergen moet verzetten. De ware reden waarom de Vestdijk tot een ‘boulevard’ moest worden omgetoverd heeft daar ook mee te maken gehad. Omwille van de luchtvervuiling was er bij de Mauritsstraat veel meer winst te behalen. De meerprijs betaalt Brainport niet maar moet uit het gemeentelijke potje worden voldaan. Over de aanstaande economische crisis, de te voorziene krimp, tweet Cees Jan Pen niet. Althans niet in relatie tot de risico’s van grootschalige verdichtingsprojecten. Wie het gaat betalen maakt niet uit, als er maar niet aan de stadsgrens wordt getornd. Het weiland is heilig. Dat de bouw van hoge woontorens en crises zich niet goed verhouden valt overigens te lezen in een artikel van emeritus hoogleraar gebiedsontwikkeling Friso de Zeeuw in het NRC: Vooral nadelen bij hoogbouw (NRC, 9 november 2018).
‘Onvoorzien’: the never ending potje
We gaan een roerige tijd tegemoet. Als het economisch voor de wind gaat is vrijwel elke bestuurder een toffe gast, maar als nu niet verder vooruit gekeken wordt zal blijken of de glans verdwijnt. Ik hoop bovenal dat Marcel Oosterveer (wethouder financiën en bedrijfsvoering) nog even blijft… en op tijd aan de rem trekt. Zo niet, dan wens ik ons allen veel succes toe met de te voorspellen gemeentelijke stuip wanneer zij haar hand weer eens heeft overspeeld: omhoog die gemeentelijke belastingen. Of zoals in New Kids termen: gratis geld.
Nu instappen
Het lijkt me duidelijk: nu is het moment om ten volle te profiteren van het hoge rendement dat de handel in paracetamol zal gaan opleveren. De eerste tranche aandelen zal worden uitgegeven in de tweede helft van dit jaar. Ruim op tijd voor de grootste hoofdpijnpiek die naar verwachting begin december van 2020 de Eindhovense burger zal opkomen. Dan worden de hogere OZB-tarieven bekendgemaakt. Gelukkig kunnen wij dan in het juiste potje voorzien.
Gebrek aan paracetamol: Eindhovenaren massaal aan de chocolade-vibe (ED, Hans Vermeeren & Vanda van der Kooi, 1 april 2021)
Naast het megaverhaal van Jaap past een miniverhaaltje van alledag.
Loop ik mijn lege coronaroute bij de Dommel en de achterkant van DomusDela.
En wat zie ik. Werkers zijn de splinternieuwe asphaltlaag van het fietspad van de Kanaalstraat aan het afschrapen.
Verder lopend blijkt dat ook te gelden voor de Vestdijk tot de Primark. Bij navraag blijkt dat “men” zich vergist heeft, Het zwarte asphalt moet rood asphalt worden. Dus eerst schrapen en dan een gloednieuwe laag aanbrengen in plaats van de piepjonge.
Een van de oorzaken van de niet aflatende verspilling kan niet anders zijn dat de gemeente Eindhoven gebrek heeft aan een paar praktische mensen die uitvoering in hun vingers en genen hebben. Hetzelfde geldt voor inkoop. Vitale functies, waarbij notaschrijvers verbleken.
Het kwalijke is dat de gemeente zelf het niet door heeft en dit soort zaken de gewoonste van de wereld vindt. En vervolgens schaamteloos doorberekent naar de bewoners. Van mini naar mega.
Peer
Omgevingsvisie zonder systeemomgeving
Volgens de Omgevingsvisiewet gaat een omgevingsvisie over de fysieke leefomgeving. Het woord “fysieke” is dubbelop, want een niet-fysieke leefomgeving bestaat niet.
Nadere studie omtrent de wet leert dat die leefomgeving alle 3D dingen binnen de grenzen van een organisatie omvat. Bij de gemeente gaat het om de gemeentegrenzen. Die worden gewoonlijk 2D aangegeven, zodat de vraag rijst hoe hoog gaat die gemeente dan wel boven het grondoppervlak en hoe diep daaronder.
De systeemleer is een nuttig hulpmiddel om complexe dingen te begrijpen en beheersen.
In de systeemleer is een systeem een geheel van elementen die onderling samenhangen en/of samenwerken, binnen een omgeving. Dat sluit aan bij de ervaring op onze planeet.
Natuurkundig is dat weliswaar geen volledig houdbare voorstelling van zaken, want het heelal heeft geen omgeving.
De leefomgeving van de gemeente kan men zien als een systeem. Volgens de systeemleer ligt de omgeving buiten de grenzen van het systeem. In het geval van de leefomgeving van de gemeente buiten diens grenzen.
Maar goed, op aarde ervaren we tevens dat elk ding ofwel geheel weer onderdeel is van een groter ding, dat zowel het ding als diens gedeeltelijke omgeving omvat. De grotere dingen stellen randvoorwaarden aan de onderdelen. Randvoorwaarden van wereld, Europese Unie, land en provincie bepalen mogelijkheden van de gemeente. In de systeemleer spreekt men over (de)compositie van systemen.
Daarom is het noodzakelijk een visie niet te beperken tot de leefomgeving, maar ook de actuele systeemomgeving buiten de gemeentelijke leefomgeving mee te nemen.
Allereerst de grote crises in de wereld: coronavirus, klimaat en milieu, kloof tussen arm en rijk, democratie. 5 crises met een onderlinge wisselwerking.
Bij de EU valt te denken aan het probleem van de onbeheersbare migratie, zowel intern als extern.
Bij Nederland aan de problemen van de woningnood, gaten in de zorgverlening, armoede plus uitsluiting.
Bij Brabant aan het probleem van de ontspoorde intensieve veehouderij.
In de Omgevingsvisie Eindhoven valt buiten de lokale groei binnen de gemakkelijke en uitbundige wereldeconomie van 2019 vrijwel niets te bespeuren van de systeemomgeving. Dat leidt ertoe dat de Omgevingsvisie volslagen nutteloos is.
Als men het circus van de omgevingswet nader bekijkt, dan blijkt trouwens dat die wet de bedoeling heeft zoveel mogelijk te dereguleren en vrijheid te bieden aan vooral plutocraten. De nutteloosheid is opzet. De chaos ook.
Ja Bob, we kunnen het commentaar op de verkiezingsprogramma’s nu al schrijven, maar de gemeenteraad is doof en blind en ziet de ijsberg niet aankomen: Brainport kan niet zinken. Nou, let maar eens op.
Advies aan de gemeenteraad: stamp op de rem! Nu kan het nog net.
Ik vrees dat geen van allen het aandurft ook maar te wijzen naar de rem, Wim. Vergeet niet, al eind 2018 gold: ‘Growth is good!‘