Debat of dialoog over vaccineren en de rol van de politiek

We hebben het maar druk met discussie over de volgorde van vaccineren. Welke mensen, welke beroepsbeoefenaren en met wel vaccin vaccineren we in welke volgorde? De media volgend zijn het dagkoersen, iedere dag weer ander beleid, andere cijfers over beschikbaarheid en wellicht het ergste:andere argumenten. Op dit moment geldt bijna het recht van de sterkste, hij die het hardste schreeuwt of de beste lobby contacten heeft in Den Haag schuift naar voren. Met alle onzekerheid die we hebben rond corona is het eigenlijk wel begrijpelijk dat het “IK” steeds meer naar voren komt.

Zaterdag 9 januari schreven Ikkersheim en Koolman een opinie in Trouw waarin ze betogen dat het afwijken van het advies van de Gezondheidsraad onverstandig is. Kort samengevat zeggen ze dat er te weinig bewijs is om af te wijken van het advies. Of hun constatering terecht is laat ik in het midden.

De hele aanpak van de pandemie lijkt op steeds wisselend beleid, dat is te snappen omdat het virus nieuw is en het erg lang geleden is dat de wereld getroffen werd door een pandemie van deze omvang. Waarom voeren we pas nu het debat over de vaccinaties? Eigenlijk snap ik dat niet goed. Inmiddels heerst corona ruim tien maanden. Natuurlijk veel energie is gaan zitten in de bestrijding. Toch lijkt het erop dat we ons laten overvallen door keuzes over vaccinatie. We wisten vanaf het begin dat er gewerkt werd aan een vaccin, we wisten dat het aantal vaccins in het begin tekort zou schieten omdat het logistiek onmogelijk is om de hele wereld tegelijk te kunnen vaccineren. Ik ben al wat langer gefascineerd over de meerwaarde van een dialoog boven een debat. In debatten nemen we, zeker tegenwoordig, steeds steviger stelling in die we vervolgens blijven verdedigen. We komen nauwelijks meer los en staan niet open voor de perspectieven die anderen inbrengen. Vanuit de theorie over conflicten leidt een debat soms onbedoeld tot verdieping van het verschil van mening, verdieping van het conflict zo u wilt. Een geëscaleerd conflict is, zeker naarmate het vordert, steeds lastiger te beheersen. Het aantal open, geïnteresseerde, vragen neemt af terwijl het aantal gesloten stelling nemende vragen (ja/nee vragen) toeneemt. Mensen raken elkaar kwijt en horen elkaars meningen niet meer. De wijsheid van de minderheid verdwijnt terwijl die vaak zo belangrijk is.

Stel dat we al in maart vorig jaar begonnen waren met een brede dialoog over het vaccinatiebeleid, waar hadden we dan nu gestaan? Welke perspectieven zouden onderwerp van dialoog geweest kunnen zijn? Ik noem een paar willekeurige en niet limitatieve voorbeelden: Welke gezondheidswinst levert vaccinatie voor de verschillende doelgroepen op? Welke bijdrage levert een vaccin aan de slagkracht van het zorgsysteem? Welke scenario’s kunnen we volgen als de omstandigheden wisselen? Welke beroepsgroepen worden als eerste gevaccineerd en waarom? Zomaar een aantal perspectieven die je overigens alleen in rust kunt bespreken met elkaar.

Een ander aspect wat al eerder aan de orde is gesteld speelt ook een rol. In het beleid laat de overheid zich steeds vaker adviseren door gezaghebbende organen als de gezondheidsraad, de SER en vele andere. Natuurlijk zijn deskundigen van waarde om besluiten te kunnen nemen maar het blijft altijd de politiek die het besluit neemt. Iedere afwijking van een advies wordt negatief uitgelegd. Vreemd. Als we de adviesorganen het beleid laten bepalen waarop de politiek alleen maar ja mag zeggen dan kunnen we kabinet en kamer net zo goed afschaffen. Nee, de adviezen zijn input voor de te maken keuzes maar niet dwingend. Een overheid die zich lijkt te verschuilen achter adviezen verliest zijn legitimiteit. Lastige keuzes zijn per definitie des politiek.

Mijn moraal: voer een dialoog en geen debat en doe dat snel en niet te laat en politiek: denk na, voer een dialoog, over de invloed van adviesorganen op het beleid.