Extra analyse “Regeringsbeleid corona: Genezen is beter dan voorkómen, zelfs als genezing onmogelijk is”

Om na te gaan of mijn artikel “Regeringsbeleid corona: Genezen is beter dan voorkómen, zelfs als genezing onmogelijk is” ernstige fouten bevat, heb ik het voor commentaar toegezonden aan de bekwame wetenschapper en criticus Maurice de Hond met het verzoek om commentaar. Van Jillis, een lid van zijn redactie, ontving ik vervolgens een interessant commentaar, namelijk:
“… Er staan een hoop dingen in waar wij het niet mee eens zijn.
Wij geloven eerder in een overschatting van de corona doden dan een onderschatting.
Er is een verschil in met of door corona.
RIVM rapporteert doden 21 dagen na een positieve test. dit zijn zeker niet allemaal coronadoden en het CBS die doktersverklaringen hanteert is zeker is ook veel te gretig met zijn coronadoden.
https://www.maurice.nl/2021/11/18/covid-was-in-2020-niet-doodsoorzaak-nummer-1/
…”

Dit commentaar heeft mij aangezet tot fact checking en logic checking van het verhaal van Maurice “Covid was in 2020 niet doodsoorzaak nummer 1”. Ik raad elke lezer van mijn onderstaande analyse aan om het verhaal van Maurice geheel te lezen.

De stelling van Maurice in zijn verhaal is:
“Op Volksgezondheidenzorg.info van het Ministerie VWS wordt Covid-19 als doodsoorzaak nummer 1 in 2020 gepresenteerd met ruim 20.000 overlijdensgevallen. Maar op basis van de cijfers van de CBS kan aangetoond worden dat dit een manipulatie is van de onderliggende cijfers, en dat het werkelijke aantal mensen, die door Covid-19 zijn gestorven in 2020 op ruim 11.000 uit was gekomen.”

Het aantal van 20.000 overlijdensgevallen over 2020 in zijn verhaal is een afronding van 20.138 (volgens CBS per 1 april 2022 20.173, maar dat komt waarschijnlijk door alsnog geverifieerde doodsoorzaakverklaringen)

Het CBS is in Nederland de enige instantie die doodsoorzaakverklaringen beheert. Bij een natuurlijke dood zoals door Covid-19 vult de BIG-arts de doodsoorzaakverklaring in op het zogeheten B-formulier. Voor een goed begrip van de invulling heb ik de toelichting bestudeerd, die ook links bevat: naar een inzichtelijke instructiefilm en naar een aparte toelichting voor gebruik van COVID-19 op de doodsoorzaakverklaring.
Zie:
https://www.cbs.nl/nl-nl/deelnemers-enquetes/decentrale-overheden/decentrale-overheid/doodsoorzaak/toelichting-doodsoorzaak-verklaring

Uit de toelichting en de film blijkt duidelijk dat de arts bij de rubriek D, natuurlijke dood de keten van oorzaak en gevolg van ziekten aangeeft die tot de dood hebben geleid, de laatste boven in D vakje a en de eerste in D vakje 1b of 1c. Die eerste ziekte, de start wordt de onderliggende ziekte genoemd en bepaalt tot welke klasse in de Internationale Classificatie van Ziekten ofwel ICD-10 de onderliggende ziekte behoort. (Overigens wordt onderliggende ziekte vaak in publicaties geïnterpreteerd als een zware ziekte die men al had en die tot een zodanige verzwakking leidt dat er minder weerstand is tegen een andere ziekte, maar waar geen oorzaak-gevolg relatie tussen de 2 ziekten bestaat.) De ICD-10 bevat trouwens meer dan ziekten, bijvoorbeeld vergiftigingen.
In de aparte toelichting voor Covid-19 ziet men 2 voorbeelden waarbij in vakje 1c respectievelijk Covid-19 en Verdenking van Covid-19 ziet staan. Zoals ook in deze toelichting valt te lezen betekent Covid-19 “bewezen COVID-19 overlijden, code U07.1” en “vermoedelijk COVID-19 overlijden, code U07.2” Het verschil is dat bij U07.1 ook een onbetwistbare positieve laboratoriumuitslag in de diagnose is opgenomen en bij U07.2 niet. Bij U07.2 berust de diagnose hoofdzakelijk op de klachten en verschijnselen van de patiënt en uiteraard de interpretatie daarvan door de arts.

De doodsoorzaakverklaring wordt onder geheimhouding doorgezonden naar de medisch ambtenaar van het CBS die zorgt voor het beheer van de gegevens. Stel dat de medisch ambtenaar bij de opname van de gegevens in de verzameling vragen heeft, dan kan die contact opnemen met de arts die vermeld staat op de doodsoorzaakverklaring, maar zelf wijzigen van de gegevens kan de medisch ambtenaar niet.
Over die gegevens kan door het CBS gerapporteerd worden, echter zonder herleiding tot individuele personen.

Maurice besteedt verschillende alinea’s aan hoofdgroep, hoofd doodsoorzaak en subgroep en onderliggende doodsoorzaak.
Zo beweert hij:
“Als er iemand overlijdt, vult een medicus een B-formulier in waarop de hoofd doodsoorzaak en de onderliggende doodsoorzaak vermeld staan en het CBS verwerkt deze gegevens tot sterftecijfers en statistieken. De dienstdoende arts vult in wat hem op dat moment het meest waarschijnlijk lijkt.”
In formulier B is echter geen hoofd doodsoorzaak opgenomen. Er is binnen het formulier geen hoofdklasse plus een subklasse. Alleen de onderliggende ziekte bepaalt tot welke klasse van 3 tekens (hoofdletter plus 2 cijfers) de doodsoorzaak behoort.

Deze bewering is absoluut niet waar.

Maurice beweert ook:
“Voor 2020 is er een nieuwe hoofdgroep in dit systeem aangebracht: Covid-19. Hoewel geen enkele andere ziekte een aparte hoofdgroep is (maar ALTIJD onder een subgroep valt), heeft de WHO besloten dat Covid-19 hierop een uitzondering vormt.”
In de Internationale Classificatie van Ziekten ofwel ICD-10 worden op basis van de klassen ofwel de aandoeningen/ziekten geaggregeerde klassen samengesteld, de zogenaamde Chapters/Hoofdstukken. maar dat verandert niets aan de gegevens van de klassen. Het is een kwestie van optellen.
De WHO heeft de codes van de klassen van Covid-19 ondergebracht in Hoofdstuk (ook wel genoemd hoofdgroep) 22 van de ICD-10, De codes voor speciale doelen. In het geval van Covid-19 gaat het om een voorlopige plaats voor een noodgeval, de pandemie.
Zie ook:
https://icd.who.int/browse10/2019/en#/U00-U49

Deze bewering is absoluut niet waar.

Maurice besteedt uitvoerig aandacht aan de rangorde in een lijst van de top 10 doodsoorzaken in 2020 van het Ministerie van VWS. Covid-19 is daarin nummer 1 van de sortering op aantallen doden. Komt dat doordat Covid-19 als nieuwe hoofdgroep is ingebracht? Als men kijkt naar de betreffende tabel op de website van VWS waarvan de tabel in het artikel van Maurice is afgeleid, dan staat daarbij de code U07, een klasse maar geen hoofdstuk/hoofdgroep/hoofdklasse.

Deze bewering is absoluut niet waar.

Het is echter duidelijk dat de beschikbare indelingen wel gebruikt zijn om het belang van Covid-19 in de rangorde van aantallen sterfgevallen zichtbaar te maken en te benadrukken. Dat zou alleen juist zijn als dat in de toelichting op de rangorde wordt toegelicht. En dat is ook gebeurd, zowel in een voetnoot als een aparte toelichting.

Nu bevat de website van VWS een pagina met Sterfte naar doodsoorzaak | Overzicht sterftecijfers over 2020. Deze presenteert aan het begin 2 tabellen met rangordes:

Tabel: Sterfte naar ICD-hoofdgroep 2020; absoluut en percentage van totaal.
Daarin staat Covid-19 op plaats 3, hoewel dat geen hoofdgroep is. Als toelichting daarop wordt bij voetnoot a vermeld:
“a) In verband met de COVID-19-pandemie is er in 2020 een aparte categorie doodsoorzaken bijgekomen. De ICD-10-codes U07.1 (vastgestelde COVID-19) en U07.2 (vermoedelijke COVID-19) zijn zogenaamde ‘emergency-codes’”
Deze tabel heeft ook een rangorde op grond van van de aantallen sterfgevallen van hoog naar laag. Kanker staat op plaats 1!

Tabel: Toptien van een selectie van doodsoorzaken met de hoogste sterfte in 2020
Als toelichting wordt daarbij vermeld:
“De ranglijst is gebaseerd op een selectie van in totaal 70 aandoeningen die niet uitsluitend zijn geselecteerd op basis van sterfte.”
Dit is derhalve een tabel met enigszins verborgen selectiecriteria. Waar de eerste tabel gebruik maakt van de hoofdstukindeling ofwel hoofdgroep van de ICD, gebruikt de tweede tabel de indeling van ziekten binnen de hoofdstukken, een code van 3 tekens (hoofdletter en 2 cijfers), hoewel bij diverse ziekten van de 70 een clustering van codes wordt gehanteerd.
Het is deze tabel waarvan Maurice een uittreksel laat zien dat hij in eerste aanleg bekritiseert.

De eerste tabel gaat dus over hoofdgroepen met Covid-19 als bijzondere toevoeging, de tweede tabel heeft niets met hoofdgroepen te maken.

De tweede tabel vindt men ook terug bij de webpagina “Ranglijsten | Wat zijn de belangrijkste doodsoorzaken?, menu-onderdeel Sterfte” van de website van VWS. Ook daar wordt duidelijk vermeld dat het gaat om een ranglijst die gebaseerd is op een selectie van aandoeningen/ziekten.
Zie:
https://www.vzinfo.nl/sterfte-naar-doodsoorzaak/overzicht-sterftecijfers
https://www.vzinfo.nl/ranglijsten/sterfte
Voor de spreadsheet-tabel met de 70 aandoeningen waaruit een selectie van 10 is gemaakt, zie:
https://www.vzinfo.nl/documenten/20210930datasterfteenverlorenlevensjaren2020ods

Maurice beweert:
“Alle voorgaande jaren zijn er voor overzichten/ranglijsten altijd alleen hoofdgroepen met elkaar vergeleken en daar kwam steeds een vrij stabiel beeld uit met kanker als nummer 1 doodsoorzaak. Kanker is nu gesplitst in subgroepen kanker, die dus allemaal lager op de ranglijst komen zodat Covid wat plaatsjes kan stijgen.”

Gezien het karakter van bovengenoemd 2 tabellen is deze bewering pertinent niet waar. De eerste tabel geeft nog steeds een vergelijking van hoofdgroepen met kanker als nummer 1.

Vervolgens laat Maurice een grafiek zien met trendlijnen voor de aantallen doden van hoofdgroepen over 10 jaar en de werkelijke uitkomsten van de hoofdgroepen voor 2020. Ook toont hij de verschillen tussen die trends en hun uitkomsten in een tabel zowel absoluut als in percentages ten opzichte van voorspellingen op basis van de trends.

De trends zijn voortschrijdende gemiddelden over telkens 5 jaren. Op zich behoren voorspellingen met behulp van voortschrijdende gemiddelden tot de onwetenschappelijke voorspellingsmethoden, terwijl de beperking tot een vijftal tijdpunten van die gemiddelden het gebruik daarvan nog meer discutabel maakt. De verschillen kunnen derhalve volledig worden toegeschreven aan de toegepaste methode, tenzij men bijzondere, inhoudelijke kennis heeft die met zekerheid een andere verklaring van verschillen biedt.

Maurice vindt van die verschillen:
“Tellen we alle hoofdcategorieën bij elkaar op, dan gaat het om 8.989 sterfgevallen die volledig in de lijn der verwachting zouden hebben gelegen – maar die nu dus plotseling niet hebben plaatsgevonden.”
“Volledig in de lijn van de verwachting” is echter een superlatief voor een verzameling krakkemikkige trends die bij gebrek aan beter als indicatie worden gebruikt.

Daarna gaat hij in op de oorzaken van hetgeen hij als trendbreuken veronderstelt. En hij komt dan met de suggestie van een monocausale samenhang, namelijk de hoe dan ook verkeerde registratie van Covid-19. Die 8.989 doden van 2020 zouden niet bij Covid-19 geregistreerd hebben moeten worden, maar bij griep. Hij verdeelt daarbij die 8.989 over de griepseizoenen 2019/2020 en 2020/2021. Per seizoen rekent hij dan met 5.600 griepdoden, terwijl de trend volgens het RIVM 6.500 griepdoden was.

Echter, die trend van 6.500 wordt berekend met behulp van de gemiddelde oversterfte in de 5 griepseizoenen 2014/2015 tot en met 2018/2019, telkens gedurende de weken 40 van het eerste tot en met week 20 van het tweede jaar. Dus niet met de doodsoorzaakverklaringen van het CBS; de reden van de methodiekwijziging naar oversterfte in het griepseizoen is dat griep gewoonlijk niet wordt getest en de doodsoorzaak in verklaringen aan andere ziekten dan griep wordt toegeschreven.
De griepepidemie in het seizoen 19/20 was bijzonder kort en de oversterfte door griep in dat seizoen wordt geschat op 600 doden. In het seizoen 20/21 was er geen griepepidemie. Derhalve bedraagt het totaal van 2020 maximaal 600 en geen 8.989. Deze conclusie wordt ondersteund door de publicaties van surveillance en monitoring door RIVM/Nivel:
Zie:
https://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/2020-0177.pdf
https://rivm.openrepository.com/bitstream/handle/10029/625260/2021-0133.pdf?sequence=1&isAllowed=y

Tenslotte vergelijkt Maurice het aantal Covid-19-doden volgens de doodsoorzaakverklaringen van het CBS minus het totaal van de verschillen tussen trend en uitkomsten van de hoofdgroepen (zijn idee voor griep), 20.138-8.989 = 11.149 met de meldingen van Covid-19-doden door de GGD’s, 11.525.
Dat lijkt getalsmatig aardig met elkaar overeen te stemmen. Er zijn echter 2 redenen om die rekensom te verwerpen. Ten eerste bovenstaand verhaal over griep.
Ten tweede de organisatie van de meldingen van sterfte door Covid-19 via de GGD’s. Deze hebben niet zoals de doodsoorzaakverklaringen een wettelijk kader dat internationaal gecoördineerd wordt. Wie de meldingsformulieren op het internet opzoekt, zal ontdekken dat wellicht elke GGD een ander meldingsformulier heeft met gedeeltelijk andere gegevens (ik heb er 3 bekeken, terwijl er 25 GGD’s zijn). Op de door mij bekeken formulieren staat geen vermelding van de PCR-test. Covid-19 wordt niet vermeld als onderdeel van een keten van ziekten die tot de dood leiden. Het begrip onderliggende ziekte in de formulieren kan afwijken van de betekenis van CBS/WHO; men gebruikt het dan voor hetgeen de WHO betitelt als bijkomende ziekten. De meldingen komen van ziekenhuizen, verpleeghuizen en huisartsen; de meldingen zijn niet verplicht; overigens vermeldt het RIVM ook dat de meldingen niet volledig zijn. Tenslotte hebben de meldingen geen enkele relatie met andere ziekten dan Covid-19.
Op mij maakt de gegevensverzameling van de meldingen een rommelige indruk. Daar staat tegenover dat de meldingen wel binnen dagen na het overlijden ter beschikking komen, zodat het wellicht mogelijk is daarmee een sterke stijging bijvoorbeeld binnen een maand in het vizier te krijgen.

Verder beweert Maurice:
“De PCR-bevestigde (“confirmed”) overlijdens in Nederland in 2020 was: 11.525. De overige sterfgevallen zijn “vermoedelijke” Covid-doden.”

Het CBS heeft in een overzicht van 1 april 2022 over 2020 17.495 vastgestelde Covid-19 en 2.678 vermoedelijke Covid-19 vermeld, samen 20.173. Het gaat om de maanden maart tot en met december 2020. In maart plus april 2020 bedroeg het aantal vastgestelde Covid-19 6.588 en vermoedelijke Covid-19 2.000; dus in mei tot en met december bedroeg het gemiddelde aantal vermoedelijke Covid-19 veel minder dan het gemiddelde in maart en april, wat trouwens ook geldt voor geheel 2021.
Vastgestelde Covid-19 betekent dat de diagnose een onbetwistbaar positieve uitslag van laboratoriumonderzoek omvat, Vermoedelijke Covid-19 betekent de diagnose hoofdzakelijk berust op verschijnselen en klachten van de patiënt en geen onbetwistbaar positieve uitslag van laboratoriumonderzoek omvat.
Er waren dus beslist geen 8.989 vermoedelijke Covid-19 doodsoorzaakverklaringen in 2020.

Met PCR-bevestigde (“confirmed”) overlijdens in Nederland in 2020 ad 11.525 bedoelt Maurice de Covid-19 de meldingen van de GGD’s. Die meldingen zijn echter a priori onvolledig, niet verplicht, slordig georganiseerd en het is niet zeker op grond van de formulieren welke daarvan al dan niet PCR-bevestigd zijn.

Kortom, van Maurice zijn de beweringen over de waarde van de trends, de draagwijdte van de verschillen tussen trends en uitkomsten, de uitkomsten van de griep in het jaar 2020, de volledigheid van de aantallen meldingen van Covid-19 door de GGD’s, de betekenis en de aantallen van vermoedelijke doodsoorzaken Covid-19 van het CBS niet waar. Tenslotte leidt dat ertoe dat zijn berekeningen van de door het CBS correct geregistreerde doodsoorzaken Covid-19 daardoor niet juist zijn.

De slotbewering van Maurice is:
“COVID neerzetten als doodsoorzaak nummer 1 is niet in het belang van de volksgezondheid, al was het maar vanwege de rechten die adviserende medici en overheid daaraan menen te mogen ontlenen. Hiervoor worden categorieën gehusseld, doodsoorzaken uit elkaar getrokken en zaken daarmee dreigender voorgesteld dan ze in werkelijkheid zijn.”
De eerste zin is zodanig vaag dat die niet te falsifiëren valt ofwel altijd waar is. Want of Covid-19 nu wel of niet doodsoorzaak nummer 1 is, in beide gevallen is dat volgens de slotbewering niet in het belang van de volksgezondheid. De bijzin over de rechten van medici en overheid heeft daardoor ook het euvel dat in beide gevallen de adviserende medici en overheid daaraan rechten menen te ontlenen. Bovendien suggereert de bijzin een bewijs te zijn van de hoofdzin, maar suggereert de bijzin ook dat de bijzin bewezen wordt door de hoofdzin. Een geval van cirkelredenering. Derhalve bevat de zin 2 drogredenen.
De tweede zin is niet waar, gezien mijn bovenstaande verhaal: er zijn geen categorieën gehusseld, doodsoorzaken uit elkaar getrokken en zaken dreigender voorgesteld dan ze in werkelijkheid zijn.

Eindconclusie over deze stelling van Maurice:
“Op Volksgezondheidenzorg.info van het Ministerie VWS wordt Covid-19 als doodsoorzaak nummer 1 in 2020 gepresenteerd met ruim 20.000 overlijdensgevallen. Maar op basis van de cijfers van de CBS kan aangetoond worden dat dit een manipulatie is van de onderliggende cijfers, en dat het werkelijke aantal mensen, die door Covid-19 zijn gestorven in 2020 op ruim 11.000 uit was gekomen.”

Deze stelling is gezien de bovenstaande analyse absoluut niet waar.