Het einde van de mensheid vertragen, vooral in Brainport

Op 15 februari 2023 was er een bijeenkomst over de Schaalsprong van het Brainportgebied in het Dommelhuis te Son voor inwoners en andere belangstellenden. De Schaalsprong gaat over de snelle groei van economie en bevolking in de eerstkomende jaren. De bijeenkomst startte met een inleiding van burgemeester Jeroen Dijsselbloem van Eindhoven en de tweede inleiding was van wethouder Jelle de Jong van Son en Breugel.
Dijsselbloem had 3 gesprekspunten: de verwachte snelle economische groei, de brede welvaart en de samenwerking van de 21 gemeenten. De Jong ging nader in op het gesprekspunt brede welvaart.

Aan de economische groei stelde Dijsselbloem de voorwaarde dat die uitvoerbaar moest zijn, gezien allerlei randvoorwaarden zoals woningbouw en milieu. Hij lanceerde de uitspraak: “Het kan alleen als het kan”

Onder brede welvaart verstonden Dijsselbloem en De Jong dat de welvaart bestemd is voor iedereen en veel verschillende aspecten heeft.

Met samenwerking van 21 gemeenten bedoelde Dijsselbloem een aanpak op basis van gelijkwaardigheid, waarbij de grote gemeenten niet meer rechten, maar wel meer plichten hebben.

Wat kan er nu eigenlijk?
“Het kan alleen als het kan” is op zich een wazige uitspraak, die iedereen naar eigen wens kan invullen en die niet controleerbaar of bewijsbaar is. In de loop van de bijeenkomst in het Dommelhuis bleef het bij deze wazige mogelijkheid dat de snelle economische groei wellicht niet zou kunnen. De aandacht ging uitsluitend uit naar de mogelijkheden om de snelle groei in het Brainportgebied te laten slagen.

Voorspellen
De toekomst voorspellen is alleen mogelijk met verschijnselen die een soort vliegwielgedrag vertonen. Zodra het toeval een belangrijke rol gaat spelen, wordt het lastig.
Verder is de wetenschappelijke basis voor voorspellingen vrij mager; de meeste economische voorspellingen zijn dan ook niet wetenschappelijk gefundeerd. Eigenlijk zijn wetenschappelijk gefundeerde economische voorspellingen alleen mogelijk met autoregressie ofwel de samenhang van een verschijnsel op tijdstip 1 met hetzelfde verschijnsel op tijdstip 2, binnen een periode van hoogstens 1 jaar. Dit geldt voor de ontwikkeling van zowel bestaande als nieuwe activiteiten.

De structurele ontwikkeling van het milieu, inclusief het klimaat, is als belangrijke randvoorwaarde voor de economie beter te voorspellen, met uitzondering van wereldwijde, plotselinge vernietiging van grote delen van de biosfeer, bijvoorbeeld door het neerstorten van een enorme meteoriet.

De milieuvernietiging
Er zijn nu duidelijke waarnemingen die tonen dat allerlei aspecten van het milieu snel achteruitgaan ten gevolge van de economische activiteiten van de mens. Daar komt bij dat onderzoek met simulatie van realistische interactie van enkele van die aspecten aangeeft, dat een bijzonder versnelde achteruitgang plaatsheeft door ongekende hevigheid en toeval bij die verschillende aspecten. Verder heeft ander onderzoek opgeleverd dat extreme effecten van milieuverhitting overal ter wereld bij toeval kunnen voorkomen: zo kan bijvoorbeeld een temperatuur van 50 graden met hevige bosbranden bij toeval ook in het Brainportgebied voorkomen.

Voor mij is het zonneklaar dat er daarom alleen vastgesteld kan worden wat niet kan, indien men uitgebreid onderzoek doet naar hetgeen niet kan. Onderzoek naar de mogelijkheden van de haalbaarheid van details zoals de uitbreiding of vestiging van een bedrijf of de aanleg van een nieuwe woonwijk is in dit opzicht volstrekt onvoldoende.

Vertragen van het uitsterven van de mensheid is de enige haalbare optie
Sinds het begin van de zeventiger jaren van de twintigste eeuw is er discussie over De Grenzen van de Groei en daaropvolgende actie, naar aanleiding van het gelijknamige rapport van de Club van Rome. In het begin ging de aandacht vooral naar de beschikbaarheid van grondstoffen, maar later kwam onder meer de wereldwijde levensbedreigende stijging van de temperatuur naar voren.

Ondanks dat velen meer dan 50 jaar enorm veel tijd en moeite besteed hebben aan de duurzaamheid van producten en activiteiten, kunnen we nu vaststellen dat het milieu globaal gezien per saldo voortdurend verder vernietigd wordt. Er gaat geen dag voorbij of de nieuwsberichten melden een rampzalige achteruitgang zoals enorme bosbranden, het smelten van enorme ijsmassa’s, uitsterven van soorten planten plus dieren en vergiftiging van land, zee en lucht.

Het proces van temperatuurstijging is volgens de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA in beginsel wel te stoppen na jaren van radicale maatregelen, maar herstel in de zin van terugkeer naar een lagere temperatuur vergt eeuwen, volgens sommige andere wetenschappers zeker duizend jaar.

Daar komt bij dat de verhoging van de temperatuur niet het enige zeer ernstige probleem is.
Zoiets als het uitsterven van vele soorten planten en dieren is bijvoorbeeld definitief onomkeerbaar.

Gezien de uitspraken van deskundigen op het gebied van het milieu ben ik er vast van overtuigd dat de mensheid uitsterft in de periode 2150 – 2200. Dat is geen al dan niet wetenschappelijke voorspelling, maar een beredeneerd uitgangspunt. In allerlei gesprekken heb ik tot mijn spijt geconstateerd dat velen dit uitgangspunt met mij delen.
Weliswaar zal de huidige wereldbevolking dat totaal uitsterven niet meer meemaken, maar wel een overgangsperiode.

De onomkeerbare luxe van de rijken en overige welgestelden als weerstand tegen milieubehoud
Velen veronderstellen dat technologische innovatie de milieuvernietiging ongedaan kan maken. De ervaring sinds 1970 met innovaties en speciaal op dit terrein, levert hiervoor geen bewijs. Hoe komt dit onvermogen?

De wetenschapper Mayer Hillman noemt het kapitalisme als tegenstander van radicale maatregelen om het milieu ten behoeve van het voortbestaan van de mensheid te redden. Dit lijkt me te beperkt gezien. Voordat er bij de industriële revolutie een organisatie ontstond van grote fabrieken en andere ondernemingen met veel kapitaal, die men kapitalisme noemt, waren er al rijken en overige welgestelden. En zij trachtten ook al zoveel mogelijk bezit te vergaren. Wat men nu wereldwijd waarneemt, is een groot deel van de bevolking dat veel luxe producten gebruikt en dat streeft naar steeds meer luxe. Overigens vaak zonder te beseffen in welke luxe men al verkeert. In Nederland gaat het om de meerderheid van de bevolking

In deze wereldwijde cultuur van luxe wordt het aangemoedigd om te streven naar beroemd en rijk. Dat is niet voor iedereen realiseerbaar, maar de gewoonte is toch om zoveel mogelijk luxe te vergaren en te behouden. En die gewoonte blijkt niet of nauwelijks omkeerbaar: men wil wel wat doen voor het milieubehoud, maar zonder radicale ingrepen in het eigen consumptiepatroon.
Een groot onderzoek van enkele jaren geleden toonde in Duitsland aan dat welvarende, goed opgeleide mensen wel positief stonden tegenover activiteiten om het milieu te behouden, maar dat de meesten daar niet of nauwelijks iets aan deden. Er werd toen aanbevolen om die bevolkingsgroep aan te moedigen om in de eerste plaats het gebruik van de auto en het vliegtuig drastisch te verminderen plus hun huis maximaal te verduurzamen. Wie kijkt naar de huidige economische opleving in Nederland zal constateren dat hier alleen maximale verduurzaming van de huizen van dezelfde doelgroep voldoende nagestreefd wordt.

Onderzoek heeft intussen aangetoond dat de aan luxe gehechte meerderheid van welgestelden de meeste milieuvernietiging veroorzaakt. Bij de rijksten is dat het meest opvallend: enorme luxe jachten, huizen, vliegtuigen, extravagante kleding enzovoorts. Zij excelleren bovendien als voorbeelden van consumptie.

De meeste rijke landen verkeren in dezelfde situatie als Nederland met een meerderheid van de welgestelden die luxe nastreeft. Bij arme landen zijn de welgestelden vaak in de minderheid.

De taaiheid van de hang naar luxe vormt een massieve weerstand tegen het milieubehoud.

De teleurstellende rol van de overheid
De rol van de overheid zou in principe bestaan uit de realisatie van het algemeen belang, want: “everybody’s business is nobody’s business”.
Mayer Hillman noemt voorts de moeizame besluitvorming van de democratie als weerstand tegen voortvarende actie van de overheid ten behoeve van het milieubehoud. Ook dat lijkt me te beperkt gezien. Dictaturen zoals die van de grote voorbeelden China en Rusland zijn beslist niet meer voortvarend op dat gebied. Wellicht zou men kunnen concluderen dat alle hiërarchisch opgebouwde overheden met hun hang naar grootse dingen aansluiten bij de cultuur van luxe en daardoor niet in staat zijn om het tij te keren.
Alleen een egalitaire samenleving zou met minder luxe kunnen functioneren; maar die mogelijkheid lijkt nu volstrekt kansloos.

De kloof tussen welgesteld en arm
De welgestelden zullen over het algemeen wel tevreden zijn over de eigen welvaart, zeker zolang die voortdurend toeneemt. Economische groei ondersteunt de groei van hun luxe.

Het is wereldwijd duidelijk dat de mensen onder het bestaansminimum het meeste te lijden hebben van een ongunstige omgeving. Dat blijkt onder meer uit cijfers van ziekten en overlijdens in deze groep.
Vaak worden mensen in deze groep geheel of gedeeltelijk aan hun lot overgelaten.
Zie ook The World Poverty Clock:
https://worldpoverty.io/map

Volgens de economische theorie zijn behoeften oneindig en middelen beperkt. Wereldwijd volgt daaruit dat de welgestelden steeds meer luxe nastreven ten koste van de armen. Zelfs ten koste van het leven van de armen. En laten die welgestelden nu vooral in het noordelijk halfrond wonen.

De brede welvaart gaat volgens het CBS over de kwaliteit van het bestaan
Daarbij meet men de resultaten van 17 duurzame ontwikkelingsdoelen. Het CBS meet die brede welvaart sinds 2020 voortdurend, onder meer landelijk en per gemeente. De meeste doelen zijn echter niet doorslaggevend voor het uitsterven van de mensheid. En dus ook niet of nauwelijks van invloed op de vertraging daarvan. De 3 cruciale doelen van de brede welvaart om draaglijk te overleven zijn honger, gezondheid en welzijn, alsmede wonen.

Het Bruto Nationaal Product – ofwel benaderd via de Inkomenskant het Bruto Nationaal Inkomen genoemd – is wel doorslaggevend voor dat uitsterven. Dat heeft prioriteit als men het leed van de uitsterving wil verzachten. In de regio heet dat Bruto Regionaal Product. Daartoe heeft Brainport een gemeenschappelijk Armoedebeleid van de 21 gemeenten nodig.

Welke strategieën zijn realistisch om het uitsterven van de mensheid te vertragen?

Ten eerste: Krimp van de wereldbevolking.

Als de wereldbevolking aanzienlijk zou krimpen, dan zouden consumptie en productie daardoor ook aanzienlijk kunnen krimpen. En dat leidt dan weer tot minder milieuvernietiging.

Op basis van de bevolkingssamenstelling verwachten demografen van de Verenigde Naties dat de wereldbevolking tot 2100 eerst autonoom zal doorgroeien tot 11 miljard en vervolgens zal gaan krimpen. Die groei berust voornamelijk op verwachtingen over de vruchtbaarheid, terwijl de onzekere gevolgen van de milieuvernietiging daarin niet zijn verwerkt. Er zijn nu veel landen waar de bevolking al autonoom daalt; bijvoorbeeld de meeste Europese landen, Rusland en Japan.

Sommige wetenschappers melden een drastische vermindering van de vruchtbaarheid door het gebruik van schadelijke stoffen. Alleen door die ontwikkeling zou de vruchtbaarheid omstreeks 2150 tot 0 kunnen dalen.

In 2015 hebben wereldleiders afgesproken om de stijging van het wereldgemiddelde van de temperatuur te beperken tot 1,5 graad in 2100. Op dit moment zouden de beleidsvoornemens tot een stijging met 2,7 graad kunnen leiden vergeleken met de huidige gerealiseerde stijging met 1,2 graad, dus 1,5 graad hoger dan nu.

Daarnaast verwacht Roger Hallam, een medestichter van Extinction Rebellion, ten gevolge van de stijging van de wereldtemperatuur een krimp met 6 miljard mensen. Sommige wetenschappers vinden die uitspraak aannemelijk omdat ze een duurzame wereldbevolking van 10% van de huidige omvang verwachten bij 4 graden in plaats van 1,5 graad stijging van de wereldtemperatuur, derhalve rond 1 miljard mensen.
Dat zou betekenen dat te weinig doen tegen de milieuvernietiging al een Malthusiaanse aanpassing oplevert, die vervolgens tot een vertraging van de uitsterving van de mensheid leidt.

Die 6 miljard krimp volgens Hallam zouden in eerste aanleg bij de armen plaatshebben en wel in het bijzonder in landen met een hoog percentage armen.

De gemiddelde temperatuurstijging van Nederland bedraagt volgens het KNMI nu al
meer dan 1,5 graad, namelijk 2,4 graad. Dit past in het beeld van Europa, waar de temperatuur sneller stijgt dan het wereldgemiddelde. Plus 1,5 graad zou voor Nederland 3,9 graad worden in 2100. Het meest ongunstige prognosemodel voor Nederland komt volgens het KNMI uit op 4,4 graad in 2100.

Overigens ligt de begintemperatuur voor Nederland in de 19e eeuw aanmerkelijk lager dan die van bijvoorbeeld Griekenland.

Ten tweede: Selectieve krimp van de wereldeconomie.

Wil selectieve krimp effectief gerealiseerd worden, dan gaat het vooral om krimp van de consumptie van de welvarenden. Er zijn positieve modelberekeningen gedaan voor het effect van uitsluitend krimp bij de topconsumenten, maar uit het oogpunt van weerstand tegen dergelijke maatregelen lijkt een progressieve verdeling naar draagkracht bij alle welvarenden beter te realiseren. Desondanks zou dat een enorme ommekeer in de geschiedenis van de verrijking betekenen, die op dit moment nog niet haalbaar lijkt.

Wat is de bijdrage van Brainport aan het vertragen van het uitsterven van de mensheid?

Brainport levert geen bijdrage aan de krimp van de mensheid
Het Brainportgebied heeft niet of nauwelijks een geboorteoverschot van de eigen burgers. Maar de bevolking van dit gebied groeit in feite wel, uitsluitend door migratie. Een groei die ten dele ter wille van de economische groei wordt aangemoedigd door de nationale, provinciale en gemeentelijke overheid, inclusief de besturen van Brainport ofwel Metropoolregio. Binnen de Europese Economische Ruimte geldt het vrij verkeer van werknemers, wat op zich geen bevolkingsgroei, maar een herverdeling zou bewerkstelligen.

Echter, expats uit landen buiten die ruimte zorgen wel voor bevolkingsgroei. Praktisch gezien zou Brainport een ontmoedigingsbeleid voor immigratie van expats uit landen buiten de Europese ruimte moeten voeren.
Daarnaast zou Brainport een aanmoedigingsbeleid moeten voeren
voor emigratie naar landen die over een hoog niveau van duurzame consumptie en productie beschikken.

Brainport levert geen bijdrage aan de selectieve krimp van de economie vanwege het tegengestelde primaire doel, namelijk economische groei
Op zich zou met die selectieve krimp veel milieuvernietiging voorkomen kunnen worden, maar de weerstanden zijn enorm, zoals ik hierboven heb geschetst. Daar komt bij dat de inzet van veel instrumenten van de overheid op bovenregionaal niveau wordt geregeld. Toch, als het om vertraging van uitsterven gaat, is elk idee voor krimp het overwegen waard.

Om er enkele te noemen:
De doelstelling van Brainport verleggen van economie naar milieubehoud en -verbetering
3 autoloze dagen per week
gratis duurzaam openbaar vervoer
vliegveld Eindhoven sluiten, behoudens voor strikt zakelijke doeleinden
aardgas voor elk huishouden rantsoeneren op maximaal 1200 kuub per jaar met ingang van 2024 en vervolgens met 200 kuub per jaar afbouwen.
btw van 50 procent op luxe goederen en diensten van meer dan 1000 euro. Woonhuizen en jachten van meer dan 1 miljoen 100% btw
houtstoken in de omgevingsplannen van de 21 gemeenten verbieden, met het aanbod van een alternatief voor wie geen andere verwarming kan betalen.

Brainport levert geen bijdrage aan brede welvaart in de zin van vermindering van de kloof tussen welgestelden en armen in de regio
Economische groei met de nadruk op kenniswerk zoals dat nu in het Brainportgebied gebruikelijk is, leidt tot toename van het aantal en de verrijking van de welgestelden en daardoor tot vergroting van de kloof.

Zoals hierboven is vermeld, kunnen de 21 gemeenten een gemeenschappelijk Armoedebeleid vaststellen.
En als eerste prioriteit zorgen voor een Basisinkomen met dezelfde systematiek en bedragen als de AOW. Hierdoor krijgt iedereen indien nodig een toereikend minimuminkomen en zijn er onder meer geen legertje van bijstandsambtenaren meer nodig.