Inleiding Veerkrachtig en Ontspannen wandelen

Sinds mijn vroege jeugd was ik bij het wandelen een hiellander. Dat wil zeggen iemand die een stap vooruit begint door de hak van de schoen met een meer of minder gestrekt been neer te zetten. Dat is het wandelpatroon van bijna iedereen. Mijn moeder zei in de opvoedingsjaren wel “Jaap, loop niet zo te sloffen” of “Til je voeten op als je loopt”: ik schuurde namelijk een beetje met de hakken over de grond, omdat ik mijn hakken bij voorwaarts stappen aan de buitenzijde schuin naar achter tegen de grond zette. Ze was onderwijzeres met gymnastiekakte, dus vond ze mijn wandelen maar niks. Eigenwijs als ik was, bleef ik op mijn manier wandelen. De hakken versleten altijd snel. Collega’s en buren vonden later dat ik liep te stampen.

Maar ja, tussen 2015 en 2020 kreeg ik enigszins last van een bandgevoel aan de wreven van de voeten en aan de binnenkant van de rechterknie, In 2020 vatte ik het idee op om daar wat aan te doen, vooral omdat ik heel veel anderen – van jong tot oud – moeizaam zag wandelen. Ik zou liever tot minimaal mijn 100ste soepel en prettig wandelen. Maar als ik eens bij de dokter kwam, eiste altijd iets anders de aandacht op: ik moest maar eens terugkomen zei de dokter, maar dat kwam er niet van in coronatijd. Daarom ben ik zelf in mei 2020 gaan zoeken naar een oplossing. Die dacht ik gevonden te hebben in lopen met voorvoetlanding ofwel de stap beginnen door de voorvoet neer te zetten.

Sinds die tijd begon ik te lopen met de voorvoet, op basis van allerlei artikelen en video’s van deskundigen op dat terrein. Het bleek veel prettiger om op die manier te lopen.
Echter, na enkele maanden studeren en toepassen kwam ik tot de conclusie dat beter wandelen niet alleen gaat over het neerzetten van de voorvoet, maar om betere patronen van alle bewegingen en houdingen die op wandelen invloed hebben. Bijvoorbeeld ademhalen, zitten, staan en liggen. Mijn belangrijkste informatie daarover kwam van publicaties van de Duitse fysiotrainer en leraar oosterse gevechtssporten Peter Scholten (Duits-/Frans-/Engelstalig) uit Wiesbaden. Daarnaast zijn er allerlei, vaak fragmentarische publicaties over beter wandelen met de voorvoet, die elkaar overigens soms ook tegenspreken. Het niet zo dat er een algemene handleiding, een gedetailleerd standaardwerk bestaat.

Vervolgens ben ik meer dan 2 jaar bezig geweest met nader onderzoek en praktische toepassing om voldoende kennis en ervaring over het onderwerp op te doen zodat ik daar iets over zou kunnen publiceren. Mijn empirisch onderzoek beperkte zich hoofdzakelijk tot steekproeven van n=1, dus zonder algemeen geldig bewijs. Wel blijkt dat bepaalde ideeën over andere houdingen en bewegingen, in het bijzonder over wandelen, niet onmogelijk zijn en vaak nogal plausibel lijken.

Deze bredere kijk op de verbetering van het wandelen noem ik Veerkrachtig en Ontspannen wandelen.

Intussen weet ik zeker dat Veerkrachtig en Ontspannen wandelen niet vermoeiend is, zorgt voor aangename houdingen en bewegingen en dat het contact met de grond uiteindelijk over het algemeen aanvoelt als het lopen met blote voeten over een zacht tapijt.

Een vijftal uitgangspunten voor mijn publicaties over dit onderwerp zijn de volgende:

• Bijna iedereen wandelt met de hiellanding, zowel nu als ongeveer sinds 1850. Halverwege de 19e eeuw werd de hak aan de schoen als modeverschijnsel zeer populair, eerst van leer en rond 1900 van rubber. Wandelen met de hiellanding is bij een schoen met een hak aanzienlijk gemakkelijker dan een wandelpatroon dat eerst de voorvoet neerzet. De beste illustratie daarvan is de hoge naaldhak.
  Tot de dag van vandaag worden vrijwel alle schoenen gemaakt voor de hiellanding met hakken die steeds meer demping leveren voor de hiel.
• Hardlopen onderscheidt zich van wandelen doordat elke voorwaartse stap wordt afgerond met een kleinere of grotere sprong. Bij wandelen staat altijd minstens 1 been op de grond, het standbeen. Voor hardlopen wordt allerlei onderzoek gedaan en bestaan er uitvoerige standaardwerken. Waarschijnlijk is dat een gevolg van de ambitie om topprestaties te leveren. Als er adviezen worden gegeven over lopen, dient men daarom altijd goed op te letten of die wel van toepassing zijn voor wandelen.
  Bij langzaam lopen gaat overigens veel aandacht uit naar handicaps, ongelukken zoals vallen en klachten.
• Van Peter Scholten en anderen komt het idee om 24 uur per dag en 7 dagen in de week correcte houdingen en bewegingen toe te passen. Elke minder optimale houding en beweging zorgt voor een terugval naar minder doelmatigheid. Bijvoorbeeld, om optimaal te wandelen dient men ook optimaal te zitten.
• Van Peter Scholten komt het idee dat men het beste kan streven naar perfectie van de eigen houdingen en bewegingen bij alles wat men doet, vooral bij de dagelijks terugkerende gewone houdingen en bewegingen. Dan kan men binnen de grenzen van het mogelijke zelf zo goed mogelijk leven.
• Veerkrachtig en Ontspannen wandelen is een enorme verandering ten opzichte van het gewoonlijke wandelen met de hiellanding. Beide wandelpatronen door elkaar gebruiken is voor de meeste mensen niet haalbaar. Zij moeten een keuze maken. Ik denk dat het de moeite waard is,
  Kiezen is mogelijk na 3 maanden oefenen met blote voeten, bij kou eventueel met sokken en ook met speciale blootsvoetsschoenen, zonder hak en meer speciale eigenschappen; dat soort schoenen bestaat, ook met een mooi ontwerp, niet echt duur en toch geen massaproduct.

Het zitten krijgt in verschillende publicaties van Peter Scholten uitvoerig aandacht. Hij legt daarin uit hoe actief zitten werkt, en wel op een eenvoudige stoel met 4 poten en een rugleuning in een vaste omgeving.
In aanvulling daarop besteed ik nu aandacht aan het zitten in de bestuurdersstoel van een personenauto. Waar iemand op een vaste plaats in een stabiel en ruim vertrek de rug recht en iets naar voren gekanteld en los van de rugleuning kan houden, volgens de aanwijzingen van Peter Scholten, is dat voor de bestuurder niet mogelijk. Standaard gaan ontwerpers van een personenauto uit van een hoek van 110 graden, waarbij vooral een hoek van meer graden dan 110 graden instelbaar is. De bestuurder ligt enigszins in de zetel, met de rug tegen de rugleuning en met het hoofd op minimale afstand van of tegen de hoofdsteun. Het gevolg van deze opstelling is dat de bestuurder het bekken, het bovenlichaam en het hoofd samen in een C-vorm houdt.

Kortgeleden heb ik een serie autodealers bij Woenselse Heide bezocht om deze conclusie over de C-vorm te controleren. Het bleek dat vrijwel alle bestuurdersstoelen over deze opstelling beschikten, behalve bij de Fiat 500, een Mazda hybride en de Jeep. Waar de rugleuning van de C-zitters wel eens anders in te stellen is, geeft de hoofdsteun de doorslag.
Bij navraag bij een verkoper bleek dat de opstelling van de hoofdsteun wettelijk is vastgelegd en niet door de autofabrikant of -handel veranderd mag worden. Verondersteld werd dat de voorkeur voor de C-zitter gebaseerd is op de prioriteit van een hetzelfde soort comfort als bij het onderuit hangen van velen op terrassen.

Waar het hierbij in wezen om draait, zijn de mogelijkheden van de bestuurder om optimaal adem te halen en om de rug actief te gebruiken bij de vering.
De optimale ademhaling vergt de onbelemmerde inzet van buik, middenrif en borstkas: buik en borstkas kunnen bij de C-zitter onvoldoende uitzetten en het middenrif kan daardoor niet goed van bol naar vlak getrokken worden.
De rug actief gebruiken vergt dat in ieder geval het middengedeelte van de rug niet tegen de rugleuning komt, waardoor de rug onder meer als vering in verticale richting fungeert. Men kan de vering door de rug direct ervaren door eens met de rug iets naar voren gekanteld over een stevige verkeersdrempel te rijden: de vering van de auto beperkt zich dan tot de auto zelf, boven de zitting werkt de rug, veel beter dan in het geval de bestuurder als het ware aan de rugleuning geplakt is.

Een ander punt is hoog houden van de armen om de handen op 10 voor 2 aan het stuur houden. Dat bevordert het voortdurend optrekken van de schouders, terwijl de bestuurder constant de armen voor zich moet houden waarbij tegen de zwaartekracht in moet worden gegaan. Een nieuwe aanpak, om de bovenarmen neer te laten hangen en de handen op 8 en 4 te houden, leidt gecombineerd met dichter voor het stuur zitten tot zoveel mogelijk ontspanning in de armen. Deze aanpak wordt overigens ook gepropageerd vanwege het feit dat de airbag in het stuur dan niet de handen tegen het gezicht kan meppen.

OK, genoeg over de details van de bestuurder, waar zit het verband met wandelen?
Het zal niemand verbazen dat het noodzakelijk is zowel bij wandelen als auto’s besturen optimaal te ademhalen, opdat men de tocht zo fris mogelijk, niet uitgeput beëindigd. De vering in het menselijk lichaam zorgt er uiteraard zowel bij wandelen als besturen voor dat men het lichaam zonder slijtage of verwondingen verplaatst. Zowel bij wandelen als besturen dient men te voorkomen dat ondoelmatige bewegingen als voortdurend schouders optrekken en de armen voor zich houden een hardnekkige gewoonte worden.

Als ik in Son en Breugel naar de wandelaars kijk, dan constateer ik dat velen abominabel slecht lopen en een slechte houding hebben. Ook jongeren. Daar valt veel te verbeteren.

Aangezien wandelen in de rest van deze eeuw wel het belangrijkste vervoermiddel zou kunnen worden, lijkt elke verbetering en masse een enorme invloed te krijgen.

Tenslotte, ik zal in de komende maanden diverse artikelen plaatsen die meer inzicht geven in Veerkrachtig en Ontspannen wandelen. Ik ben na meer dan 2 jaar wel ervaringsdeskundige voor dit onderwerp, maar geen fysioloog, fysiotherapeut, arts of iets dergelijks. Ook geen alternatief genezer.
Ik stel het op prijs als belangstellenden in de komende maanden allerlei soorten commentaar geven.