Kilometerheffing: het volgende mislukte ICT project van de overheid?

Dit verhaal is 11 jaar geleden geschreven, maar het wordt weer aktueel!

In het begin van deze eeuw wilden we allemaal Mobimiles, althans dat wilde de politiek ons laten geloven. Den Haag maakte de industrie lekker met mooie commerciële concepten om vooral te investeren in de aanleg van dit systeem. De automobilisten moesten zelf immers graag zo’n kastje willen hebben omdat het allerlei diensten ging aanbieden. Maar helaas, ander kabinet, andere ideeën, weg Mobimiles. De industrie bleef achter met een kater: weg investering. De belastingbetaler zag een berg miljoenen in rook opgaan. De geweldige website van het ministerie van Verkeer en Waterstaat waar echt alles over Mobimiles was te vinden was na een half jaar ineens verdwenen. Dus ook: weg opgebouwde kennis.

Dit kabinet begint heel voorzichtig weer helemaal opnieuw, en niet te snel want het volgende kabinet mag pas beslissen. Het heeft ondertussen wel de einddatum vastgesteld op 2026. Hoe voorkomen we nu dat we weer in dezelfde val lopen als de vorige keer? Dit is namelijk geen triviaal project als de HSL of de Betuwelijn, maar een echt ICT-project met alle risico’s van dien.

Het gaat om nieuwe kastjes in zes miljoen auto’s die bijhouden waar het voertuig is en dat praat met nieuw wegmeubilair om zijn eigenaar een rekening te kunnen sturen via een nieuwe centrale database die er ook voor zorgt dat we betalen. Elk jaar moeten er pakweg een miljoen wijzigingen in die database worden doorgevoerd als er weer een auto wordt gekocht, verkocht, ingevoerd, uitgevoerd of verschroot. Het hele systeem is deze keer natuurlijk wel fraudebestendig en diefstal van het kastje levert natuurlijk geen problemen voor het slachtoffer op. De privacy van de weggebruiker wordt deze keer niet geschaad. Buitenlandse auto’s sluiten naadloos aan op dit systeem. Dit is eigenlijk best een aardig project.

Even een masterplannetje op de achterkant van een bierviltje. Zes miljoen kastjes fabriceren en stuk voor stuk op een nette manier inbouwen in allerlei verschillende auto’s heeft zeker twee jaar doorlooptijd nodig. Even voor alle duidelijkheid, ik wil natuurlijk geen dingen met draden, zuignappen, pincodes en wirwar in de cabine. Er is ruimte genoeg onder de motorkap of in de kofferruimte. In die twee jaar kunnen we dan ook het wegmeubilair installeren en de database vullen.

Om dat te kunnen doen lijkt een gammatest van een jaar met honderdduizend kastjes een nuttige zaak om de laatste systeembugs eruit te halen. Dan kunnen we ook de betalingssystemen en de verrekeningssystemen testen.

Voor de betatest lijkt me een jaar met tienduizend auto’s best goed. Niet alleen vrijwilligers, maar ook mensen die het systeem willen saboteren moeten dan meedoen. De alfatest met tienduizend auto’s op een aantal beperkte trajecten is een doorlooptijd van een jaar ook zo voorbij.

Voor systeemontwerp, bouw en integratie lijkt me twee jaar doorlooptijd aan de korte kant: ontwerp van kastje in auto, communicatiesystemen, wegkantsystemen, koppelingen van centrale database met andere databases, afrekensystemen, beveiligings- en privacyeisen vereisen een aantal zeer zorgvuldige architectuurafwegingen. Deelsystemen zullen we Europees moeten aanbesteden en achteraf moeten integreren tot een geheel. Deze keer publiceren we natuurlijk wel de beveiligingsalgoritmes en reageren we wel adequaat als er iemand een lek vindt. Testen van het kastje in de auto moet conform de eisen van de automobielindustrie, testen van de wegkantsysteem conform de eisen van de wegbeheerder, testen van de afrekensystemen conform de eisen van de overheid.

Dit alles kan pas starten nadat de politiek alle mogelijke wilde ideeën en varianten heeft geëvalueerd en de gekozen oplossing heeft neergelegd in degelijke wetgeving. Dat lijkt me noodzakelijk omdat de implementatie zeker meer dan een kabinetsperiode kost en de praktijk leert dat IT-projecten sneller mislukken als elk moment het pakket van eisen kan veranderen.

Het kabinet denkt de regelgeving op orde te hebben in 2025, gecombineerd met de belastingherziening. Het systeem kan dan in 2026 ingevoerd worden, zegt de regering. Ammehoela! Op mijn bierviltje staat een doorlooptijd van minimaal 6 jaar NADAT de politici het eens zijn over de specificaties. Dus als de wetgeving in 2025 volledig op orde is, dan kunnen we kilometerbeprijzing in 2030 misschien hebben ingevoerd. Of het wordt alsnog 2035, want zo nauwkeurig kan ik niet schatten met mijn bierviltje.