Leer van het verleden en kies voor een tram voor de toekomst

RHCe stoomtram Emmasingel Eindhoven

Ruim 100 jaar geleden, van 1888 tot 1936 kende Eindhoven een tramlijn. Daarna werd de lijn opgebroken en werd het Eindhoven van nu meer en meer gebouwd als autostad. Dit kan gezien worden als het begin van een keten aan foute keuzes op mobiliteit voor het Eindhoven van nu. Brede autoradialen reiken nu als vingers tot aan het stadscentrum. Ook in de tijdsgeest van enkele decennia geleden zijn deze autoradialen veelal flink verbreed, zodat er nog meer auto’s dwars door Eindhoven kunnen rijden.

Mogelijk was het in de tijdsgeest van toen een logische keuze, maar nu weten we beter. Eindhoven is booming. Er is en wordt daarom ook flink gebouwd in het centrum maar ook rondom deze autoradialen. Maar juist de geluidsoverlast, de verkeersveiligheid en de luchtkwaliteit staan al enorm onder druk. Zo is bijvoorbeeld de lucht in Eindhoven de één na smerigste van Nederland. Daarom heeft de huidige gemeenteraad besloten om auto’s meer en meer te verplaatsen naar de randen van de stad en wordt er flink geïnvesteerd in fietsinfrastructuur. Ook samen met werkgevers krijgen we sommigen uit de auto. Maar er is meer nodig. Willen we ons nog kunnen verplaatsen in een prettige leefomgeving, dan moeten we nú ambitie tonen.

In de meeste steden neemt de auto 50 tot 80 procent van de openbare ruimte in. In Eindhoven is dat niet anders. Met flink veel extra inwoners op komst, kunnen we het ons niet veroorloven om nog meer auto’s toe te laten. Het past simpelweg niet en nog viezere lucht willen we niet. We moeten daarom radicaal anders gaan denken over onze straatinrichting. Zijn onze straten vervoersaders of plekken om te leven en te verblijven? Onze keuze, die van GroenLinks in Eindhoven en andere partijen in de raad, is duidelijk: geef de straten terug aan de mensen. Minder ruimte voor auto’s, betekent meer ruimte voor groen en speelruimte voor kinderen. Maar wat is dan het alternatief?

Na gesprekken met experts en politici uit andere steden, zoals Amsterdam en Utrecht, is voor mij de keuze helder. Iedereen kan zich het financiële debacle van de Noord/Zuidlijn in Amsterdam nog wel bedenken. Daar staat nu tegenover dat er ruim 4 miljoen reizen gemaakt worden per maand (cijfer: mei 2024) en dat de tevredenheid over het OV in de hoofdstad is toegenomen. Echter is Eindhoven qua inwoners- en bezoekersaantallen natuurlijk niet vergelijkbaar met die stad. Dat is anders voor Utrecht. Al bijna 120 jaar geleden, in 1906, reed daar de eerste elektrische trams. In 1970 was de stad ongeveer net zo groot als Eindhoven nu is. En ook daar is er een periode geweest waarin de tramlijnen allemaal werden opgeheven, net zoals in Eindhoven. Echter rijdt daar de tram alweer ruim 40 jaar. Historisch gezien zou het daarom meer dan logisch zijn als Eindhoven nu ook gaat nadenken over de eerste tramlijn voor de toekomst.

Eindhoven kent een prima netwerk van autoradialen, waar ruimte genoeg is om trams te laten rijden. Door de keuze te maken voor bredere fietspaden en trams op deze radialen krijg je veel meer mensen uit de auto. Het lost ook het ruimtevraagstuk meer op. Trams gebruiken ongeveer vijf keer zo weinig ruimte als auto’s. Tegelijkertijd voor de auto’s die blijven is er wel een uitdaging voor de ruimte die zij nodig hebben. Dit betekent daarom ook wat voor de wijken die tussen de radialen liggen. Niet iedereen kan meer een eigen auto voor de deur hebben. Eindhoven kent nu 2,2 miljoen vierkante meter aan autoparkeerplaatsen. Door het opruimen van autoparkeerplaatsen, ontstaat er ruimte voor fietsparkeren, meer groen in de straten en échte deelmobiliteitsinitiatieven. Maar het allerbelangrijkste is dat je van straten weer verblijfsplekken kan maken. Daarnaast zorgt een goed tramsysteem ook voor verdichtingsmogelijkheden voor woningbouw rondom de lijnen, zodat we ook meer kunnen doen aan het woningtekort.

Maar Eindhoven kent toch een prima bussysteem? Dit valt tegen. Het bussysteem in Eindhoven zelf is erg uitgekleed de afgelopen jaren. Bussen rijden niet meer door de wijken en dat is niet goed voor de leefbaarheid, er ontstaat mobiliteitsarmoede. Door de bus weer in de wijken te brengen op routes die goed aansluiten bij de tramlijnen, maak je een fijnmazig OV-netwerk in de stad waardoor wel iedereen mee kan blijven doen, ongeacht je lichamelijke gesteldheid. Een tramsysteem is dan een noodzakelijke aanvulling vanwege de groei van de stad.

Foto en bewerking: Rien Valk

De tram kent vele voordelen. Qua prijs, capaciteit, ruimtegebruik, duurzaamheid en flexibiliteit van het systeem is er veel voor te zeggen om te starten met een tramsysteem. Een grotere investering kan eventueel gemaakt worden door diep onder de grond te kiezen voor een metronetwerk. Dit systeem heeft als voordeel dat de overlast veel minder is en dat verplaatsen via een metro qua tempo en aantallen nog veel efficiënter is en er boven de grond nog veel meer ruimte vrijkomt als je ook dan kiest voor een andere straatinrichting. Of een metrosysteem al rendabel is in een stad als Eindhoven met ruim 250.000 inwoners valt te betwijfelen.

In een snel groeiende stad als Eindhoven gaat een forse toename in inwoners hand in hand met een opschaling in haar mobiliteit. Juist de uitbreiding van de hightech-sector vraagt daarom. Daarom moeten we nu starten met onderzoeken. Welk systeem past het beste bij de regio: een tram, metro of een ander systeem? Welke routes zijn het meest noodzakelijk om aan te leggen in de stad en de regio? Waar liggen de grootste kansen om mensen eindelijk een alternatief te geven voor die dure, veelal vervuilende en ruimtevretende auto, waardoor we de ruimte weer meer teruggeven aan mensen?

Het is tijd voor een visie die de toekomst omarmt en de leefbaarheid van onze regio centraal stelt. De keuze voor meer, duurzaam en efficiënt openbaar vervoer kan niet langer worden uitgesteld. Het is tijd om na bijna 150 jaar opnieuw te kiezen voor een tram in Eindhoven! Of gaan we toch voor een metro?

Bart Habraken is gemeenteraadslid voor GroenLinks Eindhoven

In de raadsvergadering van de gemeente Eindhoven is op 2 juli 2024 met een minimale meerderheid (21 voor, 20 tegen) een motie aangenomen om te starten met onderzoek naar een nieuw OV systeem voor Eindhoven en de regio. Dit onderzoek gaat gebaseerd worden op de inwonersaantallen van 2040. In het onderzoek worden de tram, metro en lightrail als mogelijke OV systemen meegenomen naast nog mogelijk andere systemen. Daarnaast wordt er in het onderzoek naar mogelijke tracés gekeken waarbij ook rondom de mogelijke tracés rekening gehouden wordt met kansen voor verdichting. De partijen GroenLinks, OAHvE, PvdA, VOLT en PvdD stemden voor de motie. We wachten op dit moment nog op de uitwerking van deze motie door het college.