Propaganda voor Winy’s prop-agenda

Vroeger, toen onze Bob een Bobje was, lagen er dagelijks twee kranten in de brievenbus: het Eindhovens Dagblad en De Telegraaf. De ene was er voor het lokale nieuws en de ietwat ‘linkse’ hersenhelft, de chocoladeletters waren er voor de rest van de wereld en de rechter hersenhelft. In mijn ouderlijke woning, mijn moeder is een krasse knarrière, valt het ED nog steeds dagelijks in de bus. Eigenlijk kun je niet zonder in ons metropooltje. Op zaterdag wil De Telegraaf nog steeds door de gleuf vallen; vermaak is niemand vreemd…

Eindhovens perspectief
De Eindhovenaar heeft echter een probleem: er is maar één Eindhovens Dagblad. Op zich is er met het ED niets mis, maar het blijft nieuws vanuit de redactie van één k(r)ant. Het is onopvallend goed hoe vaak je dat als lezer niet opvalt (en dat bedoel ik positief!). De mensen van het ED doen hun best door te dringen tot de kern van het nieuws en soms zelfs tot een Eindhovense wethouder. Dat laatste is lastiger want in Eindhoven lopen schijnbaar meer voorlichters námens een wethouder rond dan dat er actieve wethouders zijn. Het resultaat is dat het Eindhovens Dagblad, bij gebrek aan dat laatste stukje informatie soms net niet de kern te pakken krijgt. Bovendien mist daardoor de lezer het  iets té intuïtieve antwoord op die ene onverwachte vraag. Het zorgt er wel voor dat Eindhoven ogenschijnlijk de hemel op aarde is. Hoewel… met die Eindhovense hemel is iets interessants aan de hand.

Toekomst Eindhoven: schiet de hoogte in
Gisteren viel mijn oog op een artikel van de hand van Diede Hoekstra in het Eindhovens Dagblad. De titel komt overeen met het kopje van deze alinea. Daarin krijgt Winy Maas ruim baan om te ventileren hoe Eindhoven er in de toekomst uit zal zien. Naast Maas komt ook de Eindhovense kunstenaar en striptekenaar John Heijink aan het woord. Hij heeft na een lang verblijf in het buitenland zelf kunnen vaststellen hoezeer Eindhoven al veranderd is en durft wel te fantaseren over een toekomst. Enkele van zijn schetsen zijn door het ED ter illustratie bijgevoegd en zien er zeker ’toekomsterig’ uit. Ook is door Diede Hoekstra nog een derde persoon geraadpleegd: Richard van Hooijdonk. Deze futurist en trendwatcher noemt in het artikel twee toekomstige ontwikkelingen: de steeds groter wordende rol van technologie en een afname van het belang van woningbezit.

Doorschieten
In hetzelfde artikel valt me één zin vooral op: “Durft de stad de komende jaren echte keuzes te maken, dan kan Eindhoven volgens Maas de komende honderd jaar groeien naar drie of vier miljoen inwoners.” Het is een leuke uitspraak omdat geen enkele van de actuele lezers ooit zal kunnen verifiëren hoe of Eindhoven er dan bij ligt. Maar de zin heeft nog iets leuks: je denkt als lezer dat de stad eigenlijk echt moet kiezen, waarbij lef en glorie gloren wanneer we Winy Maas zijn gang laten gaan. Het alternatief lijkt: niets doen. Maar zo is het natuurlijk niet.

We zouden als stad de komende jaren kunnen kiezen voor een afwijkend uitgangspunt zodat we niet doorschieten. ‘Gebouwtebeperking’ bijvoorbeeld, het is een nieuwe term (denk ik) maar wel duidelijk. Wat een ‘ballen’ zou onze stad hebben als we leefkwaliteit boven streefkwantiteit zouden plaatsen. Ik weet het, Van Gijzel begon er al mee en Jorritsma belichaamt het, maar groot, groter en nóg groter is een keuze, geen vanzelfsprekendheid. Ik schreef er ruim een jaar geleden al over in Growth is good.

Verdichting, inclusiviteit, a place to stay: logisch
Wanneer het aankomt op het liedje van architecten en visionairs, dan zijn kenmerkende hoogbouwvoordelen steeds dezelfde: ‘meer bewoners per oppervlak’, ‘de stad is voor iedereen’, ‘binnenstad wordt van een plek om te shoppen, een plek om te hokken’, uiteraard overgoten met een sausje van welig tierend groen en slechts een toefje verkeer. Ook het artikel van Diede Hoekstra doet wat dat betreft een duit in het zakje. Het is blijkbaar lastig om een ander geluid dan dat van Winy Maas en zijn gelijkgestemden te vinden maar ze zijn er wel. Waarom ze niet opgezocht worden door het Eindhovens Dagblad weet ik niet.

De hoogte in heeft nadelen. Echt, ze zijn er
Zelf ben ik op zoek gegaan naar mensen die niet meelopen in de hoogbouwpolonaise en die dus niet als binnenstadsstrateeg het toekomstbeleid uitstippelen voor Eindhoven. Evenmin hebben ze een belang bij de uitvoering van dat strategisch beleid. Hierdoor zou het beleid zélf er weleens héél anders uit kunnen zien.
Dan blijkt dat er ook Nederlandse architecten zijn die helemaal niet zo kapot zijn van verdichting op de vierkante millimeter, collega’s van Winy Maas die bewust kiezen voor een maximum hoogte van 3 tot 7 woonlagen, bijvoorbeeld vanwege lichtinval of het feit dat je elkaar op een dusdanige hoogte nog kunt herkennen. Of omdat je bij brand gewoon de trap kunt pakken.

Christiaan Weijts schreef er in de NRC een korte column over ‘Torenvechters’  genaamd. Hij beschrijft hoe Sjoerd Soeters zich als architect druk maakt. Niet om een balkonnetje of muurtje maar om de menselijke maat of liever het gebrek eraan. 

Het gaat ook om mensen die niet de architectuur bestuderen maar de mensen en hun gedrag, U had het misschien gemist maar er is een duidelijk opiniestuk van de socioloog Bas van Stokkum verschenen in het Eindhovens Dagblad.. Een Eindhovenaar bovendien die de hang naar hoogbouw verklaart en ook duidelijk wijst op de keerzijde voor de keus voor hoogbouw. 

Sociale woningbouw
Voor wethouder Yasin Torunoglu is de kwaliteit van het gebouw belangrijker dan de hoogte. Zijn partij, de PvdA, heeft in het partijprogramma ook aandacht voor een andere factor: ‘Met projectontwikkelaars over een minimum percentage betaalbare sociale huurwoningen in nieuwbouwprojecten.’ Juist in de hardheid van die afspraken, daar geloof ik niet zo in, of liever, in de duur van de geldigheid. Zodra de ontwikkelaars kunnen, zullen ze hun relatief dure vierkante meters zo goed mogelijk proberen te vermarkten en wordt ook het percentage betaalbare huurwoningen in rap tempo voor een hoger bedrag ‘in de markt’ gezet.

Eindhoven de Gekste!
Als Eindhovense vader van drie toekomstige woningzoekers, is betaalbare woonruimte de grootste zorg. En ja, graag ook met een beetje kwaliteit. Maar hoe ik ook zoek naar betaalbare huurwoningen voor startende woningzoekenden, in wolkenkrabbertjes naar Eindhovens model kom ik ze niet tegen. In heel Nederland haast niet, voor alle duidelijkheid.  

Ik vrees dat we torens vol yuppen, expats en welvarende senioren krijgen. Daar doet een levendige plint ( de onderste laag aan de voet van de flats ) weinig aan af. Gezinnen en starters zullen er nauwelijks in voorkomen. Al is het alleen al doordat projectontwikkelaars het liefst denken in heldere doelgroepen met stevige inkomens. Niet het verdichten maar de uitstraling van de stad is de drijfveer en daarin is Eindhoven niet uniek. De architectengeilheid en de makkelijkste keuze hebben het gewonnen. Share the Vibe, maar dan wel met een heel goed gevulde portemonnee.

Eén ding hoop ik over een jaar of tien echt niet terug te lezen in het Eindhovens Dagblad. Laat Yasin Torunoglu in hemelsnaam niet de Muziekcentrummisser herhalen. Dus géén langlopende huurcontracten met de ontwikkelaars vanwege de prachtige ruimtes op de begane grond voor een bieb of onderdeel van een stadskantoor. Voor we het weten moet er jaarlijks steeds meer gemeenschapsgeld naartoe. Ach, we lezen in 2030 vast wel in het ED hoe een persvoorlichter uitlegt dat de budgetoverschrijding als een donderslag bij heldere hemel kwam. Gevolgd door: “Nee, helaas kan burgemeester Torunoglu u inzake deze kwestie niet persoonlijk te woord staan.”

Naschrift: Ouvreprijs voor ontwerper Bijlmer, straks ook voor Maas?
Winy Maas zal zijn visie niet vergelijkbaar achten met de visie die Amsterdams stedenbouwkundige Siegfried Nassuth had toen hij de Bijlmermeer ontwierp. Mijn eigen visie is er eentje waarin over 25 jaar Maas en Nassuth best eens in één adem genoemd zouden kunnen gaan worden. Waarom? Omdat het de mensen zijn die de stad of een stedelijk gebied maken en dát is precies het vlak waarop Bas van Stokkum het als socioloog wel eens beter zou kunnen voorspellen dan onze bouwkundige binnenstadstrateeg. Maar er is hoop: in de categorie slagers en eigen vlees / WC-Eend adviezen:

Nassuth kreeg in 1998 een oeuvreprijs. De jury van het Fonds voor Beeldende Kunsten, Vormgeving en Bouwkunst (Fonds BKVB) gaf daarbij ook aan waarom de mislukking van de Bijlmer toch écht aan de bewoners lag: 

“De Bijlmer is vanaf het begin verguisd, maar de jury vindt de vele kritiek op de hoogbouw niet terecht. Met de bekroning van Nassuth wil de commissie de aandacht vestigen op de naar haar mening niet zelden vertroebelde discussie over de Bijlmer, waarbij stedenbouwkundige aspecten dikwijls worden verward met sociale factoren. “Het stedenbouwkundige plan kan nog steeds worden opgevat als het model van de functionele stad en een oplossing van het probleem van stedelijke concentratie”, aldus de jury.” (bron: Trouw.nl, 9 december 1998, De Bijlmer verguisd, de ontwerper met prijs onderscheiden)