Verdichtingsvisie – uiterste oproep aan de Raad

Ons oude raadhuis

Eindhoven staat in zijn stedelijke ontwikkeling voor een extreem belangrijke beslissing.
Komende dinsdag zal de gemeenteraad een discussie voeren met het College over de “Verdichtingsvisie Binnenstad’. Daarna volgt op latere datum een besluitzitting.
De conceptvisie is een zeer interessant document waarvan de gevolgen vrijwel alle Eindhovenaren ontgaan omdat het over vooral de historische binnenstad gaat. Een gebied waar momenteel nauwelijks gewoond wordt. Daardoor voelen te weinig mensen zich er voldoende mee verbonden.
Het lijkt er sterk op dat grote projectontwikkelaars en vastgoedeigenaren daarom denken er de vrije hand te kunnen krijgen om heel veel nieuwe woningen te gaan bouwen voor vooral de hogere inkomens. De gemeente vindt dat blijkbaar ook een goed idee en heeft een concept-visie opgesteld waarom en hoe dat moet gaan gebeuren. Weliswaar stelt het stadbestuur dat zij een zorgvuldig traject heeft opgesteld inzake inspraak en het genereren van betrokkenheid, maar de praktijk laat helaas anders zien. Een duidelijk bewijs daarvan is afgelopen dinsdag zichtbaar geworden via een beschamend inspraakmoment op de conceptvisie.
Insprekers (zowel maatschappelijke organisaties als personen) mochten elk gedurende slechts 5 minuten aangeven waar volgens hen de Eindhovense gemeenteraad in het algemeen, of specifiek op moet (gaan) letten. De manier waarop de voorzitter zich focuste op de spreektijd en niet op de inhoud, maakt duidelijk dat deze videomeeting vooral “voor de Bühne” bedoelt was. Daarbij was de houding van de ‘in ruimtelijke ordening gespecialiseerde’ raadsleden verontrustend passief: er kwamen nauwelijks vragen en het leek wel of de fracties niet wilden reageren omdat men met veel aangedragen kritiekpunten geen raad wist. De vraag is zelfs of in de komende raadsvergadering de fracties hun wettelijke rol namens de Eindhovens bevolking wel serieus gaan nemen! Als dat niet zo is, gaat dat desastreuze gevolgen hebben voor een heel klein, maar o zo belangrijk gebied. Dat is dan ook de reden dat ik via de publiciteit een oproep wil doen aan de gehele gemeenteraad om heel goed door te vragen en niet bang te zijn om te amenderen waar nodig.

Het historische centrum is van alle Eindhovenaren en niet de exclusieve speeltuin van projectontwikkelaren gesteund door de egotripperij van bestuurders en ontwerpers

Mijn bijdrage afgelopen dinsdag was de raad heel nadrukkelijk te wijzen op de kleinschaligheid van het betreffende centrum gebied. Al op eerdere momenten heb ik gesteld dat de omvang ervan kleiner is dan het Museumpleingebied in Amsterdam. Daarmee meteen het argument van de gemeente inzake de lage bevolkingsdichtheid van het centrumgebied relativerend: op het Museumplein zelf wonen helemaal geen mensen. Ofwel: we moeten nu niet gaan roepen dat het historische centrumgebied van Eindhoven gered kan worden door er heel veel meer mensen te laten wonen. Dat is maar zeer beperk waar vanwege zijn kleinschaligheid. Het kan alleen gered – gerevitaliseerd – worden als het als geheel aantrekkelijker wordt als bijzonder verblijfsgebied dat zich sterk onderscheid van de omringende/aanliggende gebieden.
Dat heeft alles met ‘schaaldenken’ te maken: juist omdat je binnen 10 minuten van de Vestdijk naar de Keizersgracht loopt en niet veel langer van het 18 Septemberplein naar de Bilderdijklaan, moet het duidelijk zijn dat met ‘verdichting’ kwantitatief (aantal bewoners) niet heel veel positiefs te bereiken is. Maar kwalitatief (totale sfeer) des te meer.

Behalve deze schaaldenkfout zijn de verdere analyses van de visie op zich prima, maar de uitwerking wordt verwoestend als er een dominerende toplaag komt die het feitelijke schaalniveau van het historische centrum volledig gaat overheersen. Vooral het plan voor een XXL massa van 160 meter aan het Stadhuisplein krijgt een buitengewoon negatieve impact op de stad met zijn gigantische noordgevel. Dat zien blijkbaar ook de wethouder en de supervisor die een serieus onderzoek steunen naar het – onzalige – plan om de Catharinakerk dan maar ter compensatie op een voetstuik van paar honderd meter te plaatsen. We noemen dat de ene fout proberen te compenseren door een nog grotere andere fout te maken.
Het kaartje in de visie op pagina 25 geeft heel duidelijk aan waar gedacht wordt om nieuwe extreme hoogbouw toe te laten: aan de binnenring. Die zou je met wat verbeelding kunnen beschouwen als de stadsmuur die het historische centrum ‘beschermt’. In die optiek zouden dan de XL bouwwerken als de nieuwe moderne stadstorens kunnen worden beschouw. Daar valt veel voor te vinden indien zowel de maatvoering als de uitwerking/detaillering zorgvuldig op elkaar passend wordt gemaakt. Dus geen lukrake massa-spielerei zoals nu met zeer matige beeldvormende plaatjes wordt gedaan. De Eindhoven Laag zoals genoemd in de visie, kan kwalitatief worden verbeterd. Daarbij is ‘optopping’ logisch en goed mogelijk. Maar een complete Brainport Laag erboven plaatsen is echt teveel van het goede. Dan verliest het kleine historische centrum volledig zijn eigenheid.

Strijp S – Foto: Rien Valk

In feite is dat ook gebeurt met Strijp S. Ik heb daar al eens eerder over geschreven. De unieke, het gehele gebied verbindende, industriële laagbouw is daar verdwenen en heeft plaats gemaakt voor standaard blokkenbouw die zich totaal niet onderscheidt van wat er in andere steden gebouwd wordt: weg unieke kans om dit gebied ooit nog als Industrieel Werelderfgoed op een bijzondere manier in de etalage te zetten!
Gelet de grote beleidswaarde van de visie, is het opmerkelijk dat er nog geen goede Virtual Reality presentatie voorhanden is. Juist daarmee kan de impact van wat de visie beoogt voor de Eindhovenaren duidelijk worden gemaakt. De Eindhovenaren moeten transparant worden geïnformeerd over wat er nu bestuurlijk aan de hand is.

Omdat het over de toekomst en identiteit van hun eigen stad gaat is dan een referendum erover de meest democratische weg.
En dan wel een referendum dat de stad als totaliteit tot onderwerp heeft. Laat zien dat er een visie is die alle stedelijke gebieden van Eindhoven met elkaar verbindt. Er is een – nog niet wettelijk geldende – Omgevingsvisie Eindhoven die door de wethouder wel als zodanig gebruikt wordt.
Als die Omgevingsvisie werkelijk het integrale vertrekpunt is voor de ruimtelijke plannen dan mag de Verdichtingsvisie voor het centrum niet op zichzelf staand zijn, maar moet deze direct gekoppeld en getoetst worden aan de beoogde ontwikkelingen van het Fellenoord, de gehele Spoorzone inclusief het Stationsgebied, de Kanaalzone, Strijp S en R en Woensel XL.
Dat is nu niet gedaan met als resultaat dat de stedenbouwkundige onderbouwing van de Verdichtingsvisie veel te zwak is. Het gestelde dat vooral expats en jongeren nu een kans krijgen in het historische centrum van de stad, is cijfermatig niet voldoende hard gemaakt. Juist het Stationsgebied en het Fellenoord zijn locaties met heel veel meer betaalbare mogelijkheden voor (extreme) hoogbouw waarbij dan ook voor het eerst een echte koppeling tussen het hoger gelegen Woensel en het lager gelegen oude centrum gemaakt kan worden. Die geologische bijzonderheid kan dan ook breder worden meegenomen met de totale waterhuishouding waarbij er veel meer water in de stad (terug) moet gaan komen.
Als de bestuurders van Eindhoven echt hun verantwoordelijkheid nemen om te komen tot een “Brainport-waardige” totaal visie die zowel ambitieus is, als realistisch, stel dan naast de reeds actieve drie supervisors, ook voor de andere hierboven genoemde gebieden supervisors aan en laat vervolgens daaroverheen een ‘totalvisor’ het geheel aansturen. Daarmee heeft de gemeente dan een heel bijzonder adviescollege en kunnen er echt opmerkelijke resultaten verwacht worden.

Nu is alles nog teveel ‘los zand’ en dat gaat zich wreken. Regeren is vooruitzien maar wel met echt democratische principes en daar past geen achterdeurtjespolitiek bij. De ondermaatse uitkomst van Strijp S moet een waarschuwing zijn! Maar dat is vooral de Eindhovense Gemeenteraad aan te wrijven: inhoudelijk is er veel te weinig echt gecontroleerd en teveel meegelopen met mooie praatjes en beloften. Daarom nu mijn herhaalde dringende beroep op de Raad om te laten zien dat zij er als belangrijkste beslisorgaan echt toe doet. Gebruik uw wettelijke verantwoordelijkheid nu het echt nodig is en benut structureel de enorme kennis van partijen en personen die – ook onbezoldigd! – willen meehelpen.

Zie ook:
ed.nl/mening/kop-van-strijp-s-in-eindhoven-vraagt-om-een-iconisch-gebouw
ed.nl/extra/om-echt-mee-te-doen-moet-eindhoven-durven-resetten
paulhenkemans.nl