Weerhistorie: Top 5 van de zachtste en strengste winters.

Zoals beloofd in het winteroverzicht 2018 heb ik eens gekeken wat de warmste (zachtste) en koudste (strengste) winters zijn geweest. Ik kan putten uit mijn database die wat betreft winters teruggaat tot de winter van 1950 (1949/1950). Ik heb de winters gerangschikt naar hun gemiddelde wintertemperatuur.

Naast mijn eigen database heb ik ook 2 boeken geraadpleegd.
1. “Extreem weer” van Jan Buisman
2. “Weer een eeuw” van Jacob Kuiper, Harry Otten en Tom van der Spek.

Zowel Jan Buisman als Jacob Kuiper e.a. vinden de winter van 1963 de strengste winter van de 20^e eeuw. Ik moet het daar wel mee eens zijn want ook uit de rangschikking uit mijn database komt 1963 als strengste winter naar voren, ook in Eindhoven. In sommige publicaties wordt 1956 als strengste winter van de vorige eeuw genoemd. Dat lijkt mij niet juist want in deze winter waren december en januari zeer zacht en alleen februari koud. Zeer koud zelfs want met een maandgemiddelde van -7,2 is februari 1956 met afstand de koudste februarimaand. In mijn rangschikking staat deze winter op plaats 3. De laagste temperatuur in deze winter is met -21,6 voor Eindhoven net geen record(regel 5 uit de tabel).
De winter van 1963 was naast heel koud ook heel sneeuwrijk. Ik citeer een stukje uit het boek-Weer een eeuw.

“De winter van ‘62/’63 begon voor mij pas echt op tweede kerstdag tijdens de rust van de voetbalwedstrijd RCH – Baronie. Het begon toen zachtjes te sneeuwen. ’s Avonds keek ik urenlang uit het raam naar de steeds dikker wordende sneeuwlaag. Ik had er toen natuurlijk niet het flauwste vermoeden van dat we tot begin maart een witte wereld zouden houden.”

Het temperatuurverloop in de winter van 1963 was vaak grillig. Op 5 december hadden we dichtste mist die men ooit had meegemaakt en op 6 december steeg de temperatuur, in het midden van het land, vrij plotseling van strenge vorst naar 8 graden boven nul! Op 18 januari 1963 hadden we een barre Elfstedentocht die gewonnen werd door Reinier Paping. In Joure was het -20,8 ⁰C,
18 januari 1963 was ook in Eindhoven een zeer koude dag. Overdag kwam de temperatuur niet hoger dan -10,1graad en in de nacht zakte het kwik tot -16 graden onder nul.
De winter van 1985 staat op de 4de plaats van de strenge winter rangschikking. Deze winter had een gemiddelde temperatuur boven nul maar met een temperatuur van -19,5 ⁰C in de nacht van 8 januari 1985, in onze regio, heeft deze winter echt wel een plaats tussen winterextremen verdiend. Ook in februari 1985 vroor het lekker in Eindhoven. Midden in de maand hadden we 7 dagen met strenge vorst. Op 21 februari kwam daar plotseling een eind aan. In Eindhoven vroor het op 20 februari nog 10 graden maar op 21 februari kwamen we niet verder dan 0,1 graad vorst. Op 21 februari 1985 wordt ook een Elfstedentocht verreden bij lichte dooi.

Als we verder terugkijken dan de 20^e en 21^e eeuw dan komen we nog veel hele strenge en extreme winters tegen. Vooral in de tweede helft van de 16^e eeuw komen we veel winterse extremiteiten tegen. Men noemt deze periode de “Kleine IJstijd.”
Vlg. Buisman waren de winters van 1511 en 1514 ook bar en boos.
In 1511 was het zo koud en sneeuwrijk dat in Brussel een sneeuwpoppenfestival werd gehouden. In 29 voorgaande winters was er weinig of geen sneeuw gevallen maar in 1511 had men sneeuw genoeg. Vlg. de kronieken nemen 20 duizend mensen actief deel aan dit festival. Vele honderden sneeuwpoppen, soms ware kunstwerken, worden gemaakt. Alleen al in de rosse buurt telt men vlg.Buisman, 110 prachtige beelden (sneeuwpoppen). Pas op 12 februari 1511 gaat het dooien en is het afgelopen met de sneeuwpret.
In de hierop volgende kleine ijstijd waren er vele strenge winters. Bv. 1558 met storm en zware vorst.
Ook in de winter van 1565 had men last van Siberische kou. Deze koudegolf hield twee en een halve week stand en zorgde voor veel ellende. Fruitbomen vroren kapot, er was een tekort aan brandhout en bijna dagelijks vond men doodgevroren mensen langs de weg.
In 1573 was de winter erg vroeg. Op 1 november vriest het al hard en op 2 november ligt er in Antwerpen al een halve voet sneeuw.
De winter van 1595 slaat vlg. de overlevering alles. Na een onstuimige herfst gaat het op 26 november vriezen. Dat weten we van dominee David Fabricius die van 1590 tot 1612 het weer van Oost Friesland heeft bijgehouden. Het vriest tot 2 januari 1595. We weten van deze winter dat het ook in Den Haag hard vroor.
Verder is gemeld dat het avondmaal in de kerk op 4 januari 1595 niet door kon gaan omdat alles bevroren was.
Eind februari gaat het opnieuw hard vriezen. De grote rivieren vriezen dicht en zijn niet meer voor transport te gebruiken. De prijzen van levensmiddelen vliegen de pan uit wat grote bezorgdheid oproept. In Antwerpen kan men de Schelde 9 weken lang als straat gebruiken! Etc. etc.
Over deze periode zijn geen Eindhovense cijfers of feiten bekend maar het zal in deze regio niet veel anders geweest zijn.
Zie verder tabel.

Van de zachte winters zijn de winters van 2016 en 2007 het warmst. Het vriest in die winters nauwelijks . In 2016 was er wel veel zon in de winter(regel 17 v.d. tabel). Dat geeft samen met een hogere temperatuur een aangenaam gevoel.
De winters van 2014 en 1975 tellen geen enkele ijsdag (regel 20).
Men noemt een dag een ijsdag als de temperatuur de gehele dag 0 graden of lager is. De op de eerste plaats staande winter van 2016 heeft slechts 1 ijsdag. Als vergelijk: de strenge winter van 1963 had 38 ijsdagen.
Opm: 3 van de winters uit de top 5 komen uit de 21^e eeuw.
voor meer weerhistorie, klik hier.

Gerrit