Weinig doordacht..
… en verbazingwekkend vind ik een tweetal besluiten die in onze regio – de slimste ter wereld? – onlangs genomen zijn.
Eerst hoorden wij dat een grote zorginstelling, die zich tot nu toe liet goegelen met een tamelijk cryptische afkorting, deze wil gaan veranderen in de naam van een maand. Het werd als volgt aangekondigd:
‘Al meer dan 50 jaar wordt er in regio de Kempen zorg en ondersteuning geboden aan ouderen in verpleeg- en verzorgingshuizen. 22 jaar geleden bundelden deze huizen de krachten onder de naam Regionale Stichting Zorgcentra de Kempen (RSZK). In de loop der jaren kwam daar ook zorg en ondersteuning aan huis bij en werd het werkveld breder. Nu gaat de stichting verder onder een nieuwe naam en met een nieuwe uitstraling. RSZK wordt Oktober. Oktober staat voor warme zorg in de herfst van je leven.’
Natuurlijk heel goed bedoeld, maar dit gaat toch problemen en komische situaties opleveren. Straks kun je bijvoorbeeld de volgende conversaties verwachten.
– (Iemand heeft bejaardenzorg nodig en belt) ‘Kan mijn vader in december in Oktober opgenomen worden?’ ‘Nee, we zitten vol, het kan pas in april volgend jaar’
– (Een gesprekje tussen oude bekenden) ‘Waar woon je tegenwoordig?’ ‘Nou, sinds augustus woon ik in Oktober.’
– (Een telefoontje met de gemeente Veldhoven) ‘Zijn er in uw gemeente evenementen in oktober? ‘Ja, er dan zijn prachtige voorstellingen in De Schalm. ’ ‘Nee, ik bedoel in het bejaardenhuis’ ‘O, dat? Nou, dat weet ik niet, hoor; dan moet u bellen met Oktober zelf.’
Wat is er misgegaan? De bestuurders van de zorginstelling hebben er blijkbaar niet aan gedacht dat je een tijdsaanduiding niet straffeloos kunt gebruiken als naam voor een ruimtelijk object. Je kunt tijd en plaats en ding niet zomaar verwisselen
De tweede merkwaardige beslissing is genomen door een hooggeleerd instituut, de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e). Die wil in de komende periode 150 vacatures voor hoogleraarsfuncties niet onmiddellijk openstellen voor mannen maar alleen voor vrouwen; het huidige professorenbestand zou te eenzijdig mannelijk zijn samengesteld.
Tegen dit besluit zijn al veel bedenkingen ingebracht. Ik heb er ook een paar.
Ten eerste: de TU/e erkent hiermee feitelijk dat zij in het recente verleden vrouwen te weinig kans heeft gegeven om hoogleraar te worden; dat zij dus, bewust of onbewust, niet op wetenschappelijke verdiensten maar op geslacht heeft geselecteerd, in feite dus heeft gediscrimineerd. Hetgeen aanklachten van afgewezen dames zou kunnen opleveren.
Ten tweede: door deze maatregel zullen de eerstkomende 150 vrouwelijke hoogleraren van de TU/e door velen gezien worden als ‘excuus-Truzen’, die benoemd zijn zonder daarvoor de beste kwalificaties te bezitten.
Ten derde: door deze maatregel zullen uitstekende potentiële hoogleraren van het mannelijk geslacht waarschijnlijk elders benoemd gaan worden.
Aan dit plan TU-plan ligt ook een dubieuze – mijns inziens onjuiste – veronderstelling ten grondslag, namelijk dat vrouwen evenzeer in technische wetenschappen en werkzaamheden geïnteresseerd zijn als mannen. Ik noem dit een onjuiste veronderstelling, omdat ik tussen mannen en vrouwen grote psychologische verschillen zie, die heden ten dage stelselmatig genegeerd worden: vrouwen hebben over het algemeen een meer zorgende houding, genieten meer van de omgang met kinderen, zijn gemakkelijker te ontroeren en meer dan mannen geïnteresseerd in gevoelens en menselijke relaties, houden niet van vergaderen, ook niet van harde wedijver, en zijn minder dan mannen geïnteresseerd in het werken met levenloze materie.
Ik weet het: dit zijn allemaal zeer traditionele opvattingen. Maar wie de dagelijkse realiteit in ogenschouw neemt, zal er niet aan kunnen ontkomen. Een politiek beleid dat vrouwen aanspoort tot, uitlokt tot of zelfs prest naar een maatschappelijke positie waartoe zij zich doorgaans weinig aangetrokken voelen, is in mijn ogen tot mislukking gedoemd en voor de vrouwen zelf psychologisch ongunstig. Het streven om evenveel vrouwen als mannen in typische mannenberoepen en -functies te laten doordringen kan ik dan ook niet anders bestempelen dan als vechten tegen de bierkaai. De TU/e heeft er ervaring mee en zal er nog meer ervaring mee opdoen. Totdat eindelijk erkend zal worden: vrouwen en mannen zijn niet alleen fysiek maar ook psychisch ongelijk.
Je hebt me verkeerd begrepen, Rien. Ik houd nergens aan vast en niemand tegen. Ik ben er ook van overtuigd dat de TU/e tot nu toe vrouwen niet tegengehouden heeft, en als ik me niet vergis ze zelfs met open armen afgewacht heeft. Maar ze zijn helaas slechts in kleinen getale gekomen. Je moet het professoraat wel ambiëren en de weg er naar toe – die zware geestelijke inspanningen vraagt – afgelegd hebben. Ik denk dus dat bij veel vrouwen de drijfveer daartoe zwakker is dan bij mannen; hun interesse ligt gemiddeld genomen toch wat anders.
Vrijdag 21 juni verschenen over dit onderwerp in het ED ook twee reacties. Eén daarvan was afkomstig van Henk Kuiken, emeritus hoogleraar industriële wiskunde aan de TU/e. Hij zag even weinig heil in het voorgenomen feministische voorkeursbeleid als ik, maar om een heel andere reden. Hij wees op verschillende ontmoedigende feiten, waaruit zijns inziens geconcludeerd moet worden dat mannen gemiddeld genomen voor het hoogleraarschap in de exacte vakken superieur zijn aan vrouwen en dientengevolge natuurlijk ook meer leerstoelen bemachtigen. Ik moet iedereen het artikel – getiteld ‘Weinig vrouwen wonnen ‘exacte’ Nobelprijs’ – ter lezing aanbevelen en tot weerlegging uitnodigen.
Er was één vrouw die al op 22 juni, ook in het ED, de handschoen opnam, Maaike van Wijgerden uit Geldrop. Zij verweerde zich met het argument dat vrouwen de kans niet hadden; “Vrouwen hadden eenvoudigweg geen toegang tot hoger onderwijs; zij werden geacht zich gedeisd te houden, nageslacht te baren en op te voeden, iets waaraan zij de handen meer dan vol hadden’.
Dat de biologische functie van vrouwen in de voortplanting vroeger een stevig handenbindertje was – en in de praktijk dikwijls nog is – zal ik niet ontkennen, maar overigens is het beeld dat Maaike van Wijgerden opriep zeer verouderd. Onze maatschappijinrichting is sinds het midden van de vorige eeuw sterk veranderd in de richting van gelijke kansen voor mannen en vrouwen. Sinds ongeveer 1960 worden meisjes even sterk aangemoedigd en financieel geholpen om een goede positie op de arbeidsmarkt te veroveren als jongens. In dezelfde krant en op dezelfde dag werd dat ook bevestigd door de hierboven reeds genoemde Herna Verhagen, uit onze regio afkomstig en sinds 2012 algemeen directeur (CEO) van PostNL.
Ik hecht dus meer waarde aan het betoog van oud-hoogleraar Kuiken en ben zeer benieuwd of het voorkeursbeleid van de TU/e zal bewijzen dat hij en ik ongelijk hebben.
Begrip
Nee Lau ik heb je goed begrepen.
Ik ben er van overtuigd dat je vrouwen geen enkel beroep zult ontzeggen en je bent vast ook voor keuzevrijheid en gelijke kansen en het stimuleren daarvan, maar toch werp je net als veel andere mannen misschien onbewust een extra barrière op als je het hebt over:
typische mannen beroepen en vrouwen die over het algemeen een meer zorgende houding hebben, meer genieten van de omgang met kinderen, gemakkelijker te ontroeren zijn en meer dan mannen geïnteresseerd in gevoelens en menselijke relaties, die niet houden van vergaderen, ook niet van harde wedijver, en minder dan mannen geïnteresseerd zijn in het werken met levenloze materie.
Mensen die zo blijven denken zullen bijvoorbeeld bij gelijke geschiktheid toch eerder voor een man dan voor een vrouw kiezen bij een sollicitatie.
Henk Kuiken
Aan het betoog van gepensioneerde hoogleraar Kuiken (zie ook de reacties in het ED van vandaag 25/6) hecht ik minder belang die wil helaas alleen maar bewezen zien dat mannen beter zijn in exacte vakken.
Hij gaat gemakshalve voorbij aan de achtergrond van al zijn “feiten” Waar mannen vanaf de oudheid de mogelijkheid hadden om zich te ontwikkelen en er ook voldoende rolmodellen op het gebied van Geneeskunde, Natuurkunde en Scheikunde enz. voor mannen aanwezig waren, was er dat alles voor vrouwen al die eeuwen niet. En je kunt niet verwachten dat die achterstand in 50 jaar tijd ineens ingelopen wordt.
Van een gelijk speelveld is nog steeds geen sprake ook gezien de traditionele ideeën die er nog steeds heersen.
Herna Verhagen
De ook nog eens door jou aangehaalde CEO Post-NL laat optekenen:
– Al op het gymnasium, als ze een jaar of 15 is, merkt Verhagen dat jongens en meisjes anders worden bekeken. Hoewel haar niet rechtstreeks wordt geadviseerd natuurkunde, wiskunde en scheikunde te laten vallen, voelt ze zich bepaald niet aangemoedigd bètavakken te kiezen. ,,Ik heb wel laten merken dat ik het daar niet mee eens was. Ik trok me er niks van aan. Ik was in alle vakken goed, dus koos ik niet alleen talen.”-
Spinozaprijs winnares Amina Helmi
verteld het volgende over haar rol als vrouw in de wetenschap:
‘Ik ben geen fanatieke feminist, maar kan me erg druk maken om onrecht. Ik ben me bewust van het feit dat ik een vrouwelijke bètawetenschapper ben in Nederland, waar relatief weinig vrouwelijke wetenschappers zijn. Ik wil dan inderdaad een rolmodel zijn. Voor meisjes die talent hebben, maar niet voor bèta durven kiezen, bijvoorbeeld.
‘In Argentinië had ik op de middelbare school vrouwelijke docenten voor wiskunde, scheikunde en natuurkunde. Dat is daar heel normaal. Ik kreeg nooit het vooroordeel mee dat exacte vakken voor mannen zijn. Hier in Nederland is dat anders. Mijn zoon kwam een keer thuis, hij zat in groep zes of zo, en zei: jongens zijn beter in wiskunde dan meisjes. Ik kon mijn oren niet geloven! Hoe kwám hij daarbij? Dat beeld sluipt er dus in op school.
1977 – 2019
Denk je echt dat het beeld dat Maaike van Wijgerden opriep zeer verouderd is?
Bij Herna Verhagen vind dat plaats rond 1977 dus van even sterk aanmoedigen van meisjes als voor jongens is in elk geval bij haar geen sprake. Ze zal daarbij vast niet de enige zijn geweest. Gezien wat Amina Helmi over haar zoon uit groep zes verteld moet je je afvragen of dat in het huidige tijdsgewricht echt zo veel beter is.
Wat zou jou advies als onderwijspsycholoog aan Herma in 1977 zijn geweest ten aanzien van haar keuze voor de bètavakken en zou je de zoon van Amina Helmi corrigeren, Lau?
Ook zeer lezenswaardig is de bijdrage die Wim schreef: https://www.dse.nl/vrouwen-in-de-techniek
Rien, om er geen eindeloos twistgesprek van te maken, beperk ik mij tot twee opmerkingen;
1. Mijn nogal traditionele opvatting over het verschillende keuzegedrag van mannen en vrouwen, die jij een ‘extra barrière’ noemt, meen ik, net als Henk Kuiken, te ontlenen aan waarneming van feiten. Daarom ben ik ook zo benieuwd naar hoe hier in 2030 of 2040 over gedacht zal worden, wanneer o.a. de resultaten van het nieuwe voorkeursbeleid van de Technische Universiteit Eindhoven bekend zullen zijn.
2. Mijn advies aan Herna Verhagen zou in 1977 – net als in 2019 – waarschijnlijk geweest zijn: Kies een studie waartoe je sterk aangetrokken voelt, waarvoor je voldoende aanleg bezit en waarmee je denkt goed in je onderhoud te kunnen voorzien..
Bedankt voor je reacties Lau. Ik wil er zeker geen twistgesprek van maken maar vind het de moeite waard om onze standpunten uit te wisselen en mijn mening aan die van jou te toetsen. Waarbij ik hoop dat wij maar ook andere lezers er wijzer van zullen worden. Met jou ben ik benieuwd wat de resultaten zullen zijn.
Waar ik het helemaal eens ben met het eerste deel over Oktober heb ik moeite met het tweede stukje.
“Ik weet het: dit zijn allemaal zeer traditionele opvattingen.” Inderdaad Lau als we hieraan vast blijven houden dan zullen de 27 procent vrouwelijke TU/e afgestudeerde moeilijk aan de bak komen bij onze technische universiteiten zoals onze TU/e waar nu het aandeel vrouwelijke hoogleraren slechts 16 procent is. Keuzevrijheid en keuzemogelijkheden moeten toch niet gehinderd worden door traditionele opvattingen? Lastig als je daar ook nog eens tegen moet vechten bij sollicitaties naar een technische baan. In de Volkskrant van afgelopen zaterdag zijn een paar mooie eyeopeners te lezen en last but not least de spinozapremie (de hoogste wetenschappelijke eer van Nederland) voor Amina Helmi sterrenkundige verbonden aan de Groningse universiteit. Ook ons eigen Eindhovens Dagblad had in het zaterdag magazine een mooi stuk over Herma Verhagen CEO Post NL een van de beste bestuurders van Nederland.
Als je terug kijkt in de geschiedenis worden er inmiddels al aardig wat “typische mannenberoepen” ook door vrouwen uitgeoefend. Laten we blij zijn met deze ontwikkeling ook omdat inmiddels duidelijk is dat organisaties met een evenwichtig man vrouw beleid het een stuk beter doen.