Wordt Brainport het nieuwe Pompeï?

Het is verbazingwekkend stil vanuit de Gemeente Eindhoven als het aankomt op de nabije toekomst. Geregeld valt er in de DSE-mailbox een persbericht waarin de nieuwste anti-corona maatregelen beschreven staan, maar iets verder kijken dan dat blijkt knap lastig. Eerder schreef ik al over de wereldwijde recessie die ook aan ons land niet voorbij zal gaan. Evenmin liet ik het na om een aantal concrete gevolgen voor onze stad te benoemen, maar vooralsnog blijken onze bestuurders als de landbewerkers rondom de vulkaan Vesuvius: gewoon doorharken, dit stukje vruchtbare land, alles zal goed komen. En dat is toch een beetje raar.

Die vulkaan uitbarsten? Onmogelijk!
In feite had iedereen in Pompeï in 79 na Christus kunnen weten dat er iets niet in de haak was. De aarde trilde er al langer en de vulkaan liet activiteit zien. Je zou toch denken dat de bewoners hun boeltje zouden pakken. De verstilde restanten van één van de grotere steden van het Romeinse Rijk tonen het tegengestelde: de inwoners werden totaal verrast en gedeeltelijk verast. Waarom bleven mensen zolang doen en denken wat ze deden en dachten? Om op die vraag een antwoord te vinden kunnen we veldonderzoek doen in onze eigen vruchtbare omgeving.

De zon komt op, de lucht is blauw
Een kenmerkend zinnetje uit ‘De Teletubbies’ waarmee menig peuter is verveeld in het vorige decennium. De slogan kon zo geplakt worden op het Pompeï van de dag van de uitbarsting. Uit historische bronnen blijkt dat sprake was van de zoveelste mooie zomerdag op rij. Het noopte de stad te ontwaken als altijd: de markt ging voort, thuis werden door de slaven maaltijden bereid en de magistraten bestuurden er duchtig op los. Dat laatste weet ik niet zeker, maar ik kan het me prima voorstellen. De bewoners van Pompeï hadden al wel een wake-up call gehad van Moeder Aarde, maar het werd dus ook die dag ‘business as usual’.

Een begrijpelijke onbegrijpelijke verrassing
En toen kwam het alsnog tot de enorme knal en daaropvolgende eruptie. De as en het gesteente vlogen de bewoners, de gebouwen en het amfitheater om de oren. Het daglicht verdween en van de blauwe lucht was niets meer te zien. Het was over en uit voor de havenstad nabij het huidige Napels. De laatdunkende houding van de inwoners en hun bestuur is onbegrijpelijk als je er met de bril van nu naar kijkt. Anderzijds zagen we dezelfde ontreddering de afgelopen maanden en waren we ’totaal overrompeld’. Ook toen Europa wél wist wat in China speelde en de eerste gevallen op ons continent op te tekenen waren. We blijken rotsvast te geloven in ‘het blijft zoals het was, het gaat zoals het ging’. Een begrijpelijke maar onbegrijpelijke vergissing die we steevast als verrassing betitelen. En met de economische gevolgen van corona ligt de volgende ‘verrassing’ al op de loer, zeker in Brainport.

Eindhovense Vesuvius
Een vulkaan hebben we in Eindhoven gelukkig niet, de enige eruptie is die van vreugde bij de zoveelste PSV-titel. Die gecontroleerde uitbraak vindt niet voor niets op het Stadhuisplein plaats; juist voor grote groepen is dat plein ontworpen. De rommelende vulkaan anno 2020 is de borrelende cocktail van een rap oplopend begrotingstekort van onze hoofdsponsor (de landelijke overheid), opdoemend economisch zwaar weer en de gebrekkige zelfredzaamheid van het bestuur van onze stad. De vraag is niet óf de pleuris uitbreekt, maar hoe snel.

Intensieve zorg vanuit Den Haag
De afgelopen jaren groeiden de mogelijkheden van het Eindhovens stadsbestuur vooral door het financiële infuus dat door de verpleging van de landelijke overheid werd aangebracht. Onder het motto: ‘Het geld kan niet op, want er is altijd een Brainport-envelop’, zijn allerlei ontwikkelingen in gang gezet die zich op den duur moeten uitbetalen. Wie op ED.nl zoekt op ‘Brainportgeld’ of ‘Brainport-envelop’ vindt talloze voorbeelden. Onze vrienden in Den Haag moeten volgend jaar naar verwachting 92 miljard euro zien te overbruggen, een ongekend begrotingstekort dat ons infuus ongetwijfeld zal beïnvloeden. De Haagse ‘intensive care’ kent een te grote patiëntentoestroom om op het vertrouwde tempo door te pompen.

Eigen financiële middelen gemeente
De gemeentelijke begroting voor het aankomend jaar heb ik nog niet kunnen terugvinden. Die van Amsterdam is al wel doorberekend en resulteert in een begrotingstekort van 275 tot 360 miljoen euro. Het is onwaarschijnlijk dat in Eindhoven de broekriem ook extra gaatjes krijgt en dan wel richting de gesp. Anders gezegd: er zal aanspraak gemaakt moeten worden op de eigen reserves. Precies, diezelfde reserves die we tien (10) jaar na de vorige crisis van 2008 eindelijk op orde hadden. Laten we er geen doekjes om winden: Gemeente Eindhoven heeft historisch gezien geen beste naam als het om ‘verstandig omgaan met geld’ betreft.

Ongunstig ondernemersklimaat
Alle lofzang over ‘Smartest region of the world’ ten spijt, zal het de aankomende jaren waarschijnlijk neerkomen op gedeelde halve smart. Zelfs onze hoogtechnologische industrie kan een flinke opdonder krijgen, al zijn tegen die tijd alle ingehuurde uitzendkrachten en nulurencontract-werkers bij toeleveranciers al langer zonder werk. Over de hele linie van de bedrijvigheid zal het de aankomende jaren crisis zijn omdat ‘overleven’ het doel wordt. De Brainport-tamtam hoor ik al: nu is de tijd om te innoveren, maar voor doorontwikkeling zijn resources nodig die in een wereldwijde recessie veel minder vanzelfsprekend zijn.

Financiering kennisinstituten
De tweede loot van de Triple Helix, het samenwerkingsverband dat voor de Eindhovense burger alle problemen oplost, wordt gevormd door de onderwijs en kennisinstellingen. Denk daarbij vooral aan Fontys Hogescholen en TU/e. Al jaren wordt de Eindhovense burger uitgelegd dat ook door de kennis van deze onderwijs- en onderzoeksinstellingen Brainport staat waar het nu staat. Voor een groot deel zijn ook deze instituten afhankelijk van dezelfde geldschieter als onze gemeente: de Nederlandse Staat. En daar blijkt de pot met goud een bodem te hebben.

Exacte consequenties
Het is onmogelijk om te voorspellen wat precies de impact zal zijn van de Grote Lockdown, zoals het Internationaal Monetair Fonds de aankomende recessie al heeft genoemd. Op het niveau van de portemonnee van de burger durf ik wel een voorspelling te doen: die wordt lichter. Niet van kleur, maar wel vanwege de inhoud. Het Eindhovens college zwijgt in alle talen, zelfs digitaal, over de consequenties voor uw portemonnee, maar dat de rekening bij u terecht zal komen kan geen verrassing zijn. Tot die tijd doet ons stadsbestuur niet onder voor de bestuurders van Pompeï. En wij? Zijn wij slimmere burgers dan onze Romeinse voorgangers? Of kijken wij straks verrast en versteend toe hoe onze stedelijke habitat is veranderd in de ruïnes van een failliet economisch model. Misschien dat Björn van der Doelen er een regionale smartlap van kan bakken en levert het nog iets op. Het zou mij niet verrassen.