Spagaat op zondag: Jansen en Jorritsma
Dolf Jansen lag op Twitter onder vuur. In het kort: hij heeft in een betoog op de radio opgeroepen om gedrag te reduceren dat leidt tot milieuschade. Daarin was de cabaretier wat betreft woordkeuze wel erg stellig in: „Boek geen vliegreis of cruise, wat de STER-blokken u ook toeschreeuwen, consumeer geen of zo min mogelijk vlees en zuivel, kijk samen met buren of collega’s naar energietransitie die op elk niveau mogelijk is”. Twitter-reacties dwongen hem in een spagaat die hij als marathonloper niet gewend moet zijn. Dolf doet / laat zelf namelijk niet altijd waar hij toe oproept. Van Jansen kan ik het hebben: het is maar een mens en zijn genen maken dat hij moeilijk rennend naar zijn Ierse moederland kan afreizen. Maar zijn we niet allemaal een beetje Dolf?
Keuzes maken
Waar Dolf Jansen tegenaan loopt is een universeel fenomeen. We benoemen iets wat we waarnemen van de ander en dat moet die ander toch eigenlijk echt veranderen. Maar het is niet voor niets dat we het gedrag opmerken van die ander, We weten zelf maar al te goed hoe het niet moet en niet zelden tonen we vergelijkbaar slecht gedrag. Ik schrijf vergelijkbaar, omdat het venijn ‘m juist zit in kleine accentverschillen waardoor het héél iets anders lijkt. Maar in de kern is het dat niet.
Menselijke voorbeeldjes
“Leuk, zo’n theoretisch verhaal, maar ‘show me the money”, hoor ik u denken. Een voorbeeldje uit eigen keuken: je zegt als vader dat je zoon of dochter een ontbijtbordje moet opruimen als het bammetje tijdens het staren naar de Huawei is verorberd. Het wordt lastig als je als vader het eigen glas ’s avonds ook al eens vergeet. Of de stelling dat je milieubewust bent maar toch een extra plastic tasje vraagt omdat je tevoren niet goed nadacht over de boodschappenomvang. Het alternatief had natuurlijk moeten zijn dat je eerst even naar huis fietste, zodat je twintig minuten later alsnog je boodschappen mee naar huis kon nemen in het tasje van katoen. Of als jonge bewuste Eindhovenaar stemmen op een groene partij maar wel het vliegtuig pakken naar Bali om daar de mooiste vakantie van je leven te gaan beleven. Het is allemaal begrijpelijk onbegrijpelijk, omdat we nou eenmaal mensen zijn.
Bestuurlijke voorbeeldjes
Ook als stad maken we keuzes en die zijn eigenlijk ook niet altijd even hard en duidelijk: Eindhoven wil een groene en gezonde stad zijn. Tegelijkertijd wordt er geen paal en perk gesteld aan de fastfood eetcultuur, wordt er gejubeld over een tijdelijk ijsbaantje met een behoorlijk stroomverbruik door de zachte buitentemperatuur en gebruiken we gemeenschapsgeld om lovende kritieken geschreven te krijgen door mensen met veel volgers op het web. Dat laatste is natuurlijk leuk, maar meer bezoekers betekent meer verkeer en meer verkeer betekent een hogere milieubelasting. Ook als de bus elektrisch aangedreven wordt.
We gebruiken eigenlijk onze oude economische drijfveer (groei) en verpakken het in een groen cadeaupapiertje. Hetzelfde geldt voor de oplossing van het tekort aan woningen: er wordt gesteld dat de woontoren de oplossing is terwijl alles hoger dan een etage of zes meer materiaal en energie per vierkante meter woonoppervlak kost. En als je het gebouw volhangt met groen, wordt dat alleen maar erger. Maar het cadeaupapier blijft groen, dat wel.
Ein Stadt
Onze stadsontwikkeling, sowieso te binnenstadgericht in mijn optiek, doet denken aan topsport. ‘We’ zijn dan ook trots op onze citymarketing vanwege de behaalde prijzen. ‘We’ moeten trots zijn op de groei die we realiseren, zowel in aantal Eindhovenaren als in gebouwde hoogtemeters. ‘We’ hebben Eindhovense helden nodig, desnoods noemen we ze Eindhovens opdat we er onze trots uit kunnen putten. Of het met de Eindhovenaar / Eindhovense echt goed gaat, of hij / zij lekker in zijn vel zit, het gevoel heeft dat hij / zij meedoet is eigenlijk minder belangrijk dan het belang van het grote geheel.
Willen meetellen als Epke Zonderland
En dat brengt me bij de spagaat, of eigenlijk de split, van 2019. Wie de documentaire ‘Turn!’ van NPO 2DOC heeft gezien herkende de foto waarschijnlijk al. Die documentaire is op zich al de moeite waard. Ingegaan wordt op jeugdige topturners, het regime waarin zij moeten trainen en wat dat doet met ouders en kind. In één van de scènes wordt een topturner-to-be omlaag geduwd door zijn trainer opdat de split uiteindelijk wel wordt geaccepteerd door de relevante spiergroepen. De tranen vloeien, bij het sportertje welteverstaan.
In het toenmalige praatprogramma Pauw werd erop ingegaan. Dennis van der Geest, topjudoka van weleer, verdedigde het getoonde trainersgedrag: ‘Ja maar we willen ook juichen om Epke Zonderland’, daarna aangevend dat die nooit zover was gekomen zonder dit soort trainerspraktijken.
Metropolo
Onze stad is ongemerkt ook in een topsportklasje terechtgekomen. Niet op het gebied van turnen of atletiek, nee, ‘onze’ discipline is: metropolo. En zoals vaak zijn de ouders van het sportertje fanatieker dan sommige kinderen. Eindhoven beschikt over een batterij aan politici, opiniemakers en netwerkertjes die zich hard maken voor het behalen van het kampioenschap. Zij vervullen de rol van de veeleisende ouders, die bovendien schermen met het verleden waarin ook veel groots werd bereikt: ‘Ken uw verleden!’, maar daar kom ik nog op terug.
Maar wie zich als een echte topsporter neerlegt bij een beperkte focus op de toekomst, die betaalt er vrijwel altijd een hoge prijs voor. Gewoon omdat je er dingen voor moet laten. Meestal gaat het dan om zaken als het sociale leven, (te) zwaar wegende sponsorbelangen of simpelweg de schade omdat je toch niet mee kunt met de rest.
Wie de parallel trekt met onze stad ziet dat de tunnelfocus op ‘metropolo’ leidt tot onevenredig veel aandacht voor bezoekers van buiten, de binnenstad, het voormalige Philips-domein in Strijp, topsportzwemwater en misschien nog een vleugje Van Abbe.
Het sportertje
Het huilende sportertje uit Turn! is in onze stad de Eindhovenaar die zijn stadsdeel minder aandacht ziet krijgen, de ondernemer in Winkelcentrum Woensel (WoensXL) wiens winkelcentrum nauwelijks gepromoot wordt, de buurt die gezinswoningen opgeknipt ziet worden om nieuwe (kennis)mensen kwijt te kunnen en al die papa’s en mama’s die zich afvragen hoe onze Eindhovense nazaten prettig kunnen leven waar ze, buiten de binnenstad, zelf opgroeiden. Dat laatste lost Eindhoven op door de stad vol te bouwen met woontorens, daarbij zichzelf voordoende als Lempke Zonderland. Er is geen andere mogelijkheid, ook al zegt bijvoorbeeld Thom Aussems in het Eindhovens Dagblad van 26 november jl. iets heel anders. En Aussems is een Eindhovense autoriteit waar het gaat om stadsinrichting, nadat hij eerder succesvol het oude Philips-complex te Strijp transformeerde.
De Stads-spagaat
Menig topsportcoach staat met een stopwatch aan een touwtje om zijn nek uit te leggen hoe de sporter een situatie moet ‘lezen’ of juist om hem / haar door de pijngrens heen te duwen. Soms werkt dat, maar er zijn voorbeelden genoeg waarbij een ‘onbegrijpelijke breuk’ tussen sporter en coach uiteindelijk heel logisch blijkt. In de Eindhovense situatie kan de spagaat tussen ‘focus op groen en groei’ enerzijds en een sociale en rechtvaardige samenleving anderzijds misschien tóch niet opgevangen worden door het Eindhovense weefsel dat de bestaande Eindhovenaren plegen te vormen. De stad twijfelt, zelfs aan Brainport.
Topcoach Jorritsma
Ik verbaasde mij over de Eindhovense Metropolo-topcoach, burgemeester Jorritsma, toen hij aan het einde van zijn nieuwjaarsspeech stelde dat het Eindhoven van nu het sociale karakter niet zou hebben verloren. Dat is makkelijk gesteld en moeilijk te toetsen. Waaruit bestaat het sociale karakter? Dat er poetszorg voor een oudere is? Dat er voor een jeugdige in nood zaken geregeld worden? Maar hoe goed of slecht dit dan georganiseerd is, daarover zegt de burgervader niets. Dat de beschikbare middelen voor veel voorzieningen zijn verdampt, daarover wordt evenmin gerept. Maar misschien waren de afsluitende opmerkingen nog wel het meest interessante:
‘Velen hebben angst voor hele snelle verandering, kijk naar de discussie over hoogbouw in onze stad, Maar ik houd u voor, dames en heren, ken uw verleden. Een Eindhovenaar is nooit bang voor de toekomst. Juist omdat we weten waar we vandaan komen. Laten we als stad die honderd jaar gaan vieren waarin we van dorp stad werden maar ons sociale karakter nooit verloren.’ Ook met de schaalsprong waar we vandaag voor staan zal dat niet gebeuren.‘
Jorritsma stelt hier feitelijk dat wanneer je als Eindhovenaar een probleem hebt met hoogbouw, dat je dan per definitie tegen snelle verandering bent. Alsof het emotie is en niet de argumentatie. Er bestaat ook nog zoiets als een gefundeerde afwijkende mening, zoals iemand als Thom Aussems die uit. En veel mensen met hem, ook ik. Burgemeester Jorritsma duwt door en het zal nog wel even pijn doen. Hij zal wel weten wat het beste voor ons is.
Dezelfde steen
Dat het niet de eerst keer is dat John Jorritsma een dergelijke uitspraak doet bleek drie jaar geleden. Toen reageerde de Brabantse Commissaris van de Koning Wim van de Donk op een uitspraak van Jorritsma omtrent gemeentelijke herindeling. Het gemak waarmee burgemeester Jorritsma het speelveld typeerde schoot Van de Donk in het verkeerde keelgat: “Sterker nog: een bestuur dat het gevoel van burgers wegzet als irrationeel, zal van een koude kermis thuiskomen. Gevoel én goede argumenten zijn nodig en legitiem om te werken aan een gedragen bestuur.”. (uit Eindhovens Dagblad, 13 januari 2017). Net als Dolf Jansen heeft ook John Jorritsma nog wat te leren. Aangezien mij de leerbehoefte bij Jansen en Jorritsma opvalt, vrees ik dat ik zelf ook nog werk aan de winkel heb…
Jezelf informeren:
Dolf Jansen onder vuur door ’hypocriete’ klimaatoproep (MSN/Telegraaf,11 januari 2020)
Turn! (NPO 2Doc, Esther Paradijs, uitgezonden in oktober 2020)
Pauw: over Turn! (BNNVARA met Esther Paradijs en Dennis van der Geest, oktober 2019)
Nieuwjaarsspeech burgemeester Jorritsma (youtube, 8 januari 2020)
Burgemeester Jorritsma van Eindhoven op zijn nummer gezet bij provincie (ED.nl, 12 januari 2017)
Eindhoven zet zijn beste steentje voor (dse.nl, 2 januari 2020)